Uitdagingen die de aandoeningen van het zogenaamde First Hour Quintet (FHQ) bieden aan de Belgische gezondheidszorg
Inleiding
Wat zijn de uitdagingen die de aandoeningen van het zogenaamde First Hour Quintet (FHQ) – hartstilstand (OHCA), STEMI, beroerte (ischemische/hemorragische stroke, CVA), acuut ademhalingsfalen en ernstig trauma – bieden aan de Belgische gezondheidszorg. Ik probeer hieronder de kritische aandachtspunten op een rijtje te zetten voor federale en regionale overheden, en de beleidsmatige en operationele factoren waarmee Belgische ziekenhuizen rekening moeten houden.
De uitdagingen rond het First Hour Quintet in België
Urgentie, mortaliteit en behandelvensters
De vijf aandoeningen delen dat levensbedreiging en neurologische uitkomst grotendeels afhangen van snelle interventie in de allereerste fase. Elk uur (elke minuut) vertraging leidt tot serieuze cellulaire schade of overlijden (vb. 'time is brain'). De huidige Belgische overlevingskans bij out-of-hospital cardiac arrest (OHCA) ligt blijkbaar rond 8%, terwijl vroege defibrillatie en adequate Basic Life Support (BLS) dit aanzienlijk kunnen verhogen. Voor een (ernstig) trauma, ST-Elevatie Myocardinfarct (STEMI) en beroerte zijn doorlooptijden tot interventie van doorslaggevend belang (bv. Percutane Coronaire Interventie (PCI), trombolyse).
Versnippering van organisatie en coördinatie
België kent een sterk gedecentraliseerd zorglandschap: federale bevoegdheid voor ziekenhuisfinanciering, regionale bevoegdheden voor eerstelijn, ambulancediensten, preventie en infrastructuur. Dit leidt tot versnipperde aansturing van spoedzorg en logistiek – wat heel ongunstig is voor uniforme First Hour Quintet‑zorg.
Inconsistentie in data & kwaliteitsindicatoren
Hoewel Europa duidelijke kwaliteitsindicatoren aanbeveelt (zoals respons‐tijdpercentielen, incidentie FHQ‑aandoeningen per 100 000, en ‘time to first shock’), blijft in België traditioneel de registratie en vergelijking van zulke gegevens beperkt. Die tekortkomingen bemoeilijken (internationale) benchmarking en gerichte beleidssturing (European Emergency Data Project, EED Project en European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation).
Tekort aan personeel en middelen
Zowel acute spoedzorg als kritieke afdelingen kampen met personeelstekorten, burn‑out, vergrijzing van het personeel en stijgende werkdruk. De groeiende vergrijzing en verzilvering van de bevolking versterkt de vraag naar acute zorg. Dit beïnvloedt de performance bij FHQ‐aandoeningen waarbij kwaliteit, capaciteit én snelheid cruciaal zijn.
Publiek bewustzijn en burgerparticipatie
Voor OHCA is aanwezigheid én gebruik van AED's (Public Access Defibrillator (PAD)) door burgers beslissend - maar in België blijft het gebruik laag (slechts enkele procenten), deels door te weinig training, onbekendheid met beschikbare AED's en het ontbreken van een gestructureerd en gecoördineerd CFR‑programma (Community First Responder) (Wat kan jij doen wanneer je getuige bent van een hartstilstand? en Volg een opleiding eerste hulp).
Aandachtspunten voor federale en regionale overheden
Creëer een nationaal kader en coördinatieplatform
Een overkoepelende federale coördinerende instantie is nodig om uniforme richtlijnen, standaarden en data‑uitwisseling op te zetten (bijv. centraal EHBO‑/AED‑register, dispatchnormen, prehospital protocols). Zodanige structuur maakt integratie tussen regio’s, hulpverleners, ziekenhuizen en dispatchcentra mogelijk
Stimuleer gestructureerde dataverzameling en transparante indicatoren
Het verplichten van registratie van kernindicatoren (responspercentielen, incidentie FHQ, ‘time to first shock’, Advanced Life Support‑interventies (ALS) per 100 000) is essentieel om prestaties te meten, gaps op te sporen en best practices (internationaal) te benchmarken (zoals aanbevolen via het Europese EED‑project).
Investeer in eerstelijns noodcapaciteit en burgertraining
Ondersteun invoering van CFR‑systemen, met gecertificeerde burgerhulpverleners, gekoppeld aan dispatchcentra en aan AED‑locaties (Volg een opleiding eerste hulp). Neem EHBO-cursussen op in het leerpakket van jeugdverenigingen, secundaire scholen en hoger onderwijs. Studies tonen aan dat een gecentraliseerd CFR‑model kosteneffectief is en survival significant verhogen (de Greef B, Genbrugge C, Verma S, Medic G, Maurer J, Kooy TA, Hoogmartens O, Sabbe M. Cost-effectiveness of a community first responder system for out-of-hospital cardiac arrest in Belgium. Open Heart. 2025 Feb 17;12(1))
Werk aan strategische personeelsplanning
Gezien het personeelstekort in heel België breder speelt, is een coherente strategie nodig rond opleiding, herverdeling, waardering en retentie van stappen als: betere arbeidsvoorwaarden, opleidingstrajecten, interregionale motivatieomkadering.
Digitale integratie & interoperabiliteit
Zorgen voor (gestructureerde) elektronische data‑uitwisseling van dispatchsystemen op basis van open internationale standaarden, prehospital operaties, ambulancedata en ziekenhuisovernames. Dit ondersteunt realtime besluitvorming (bijv. triage, nabijheid van PCI‑centra of stroke units) én nazorg-meting.
Beleids‑ en operationele aandachtspunten voor Belgische ziekenhuizen
Organisatie van spoedketens en netwerkzorg
Ziekenhuizen moeten deel kunnen uitmaken van regionale netwerken voor trauma, STEMI (24/7 PCI‑centra), stroke, en respiratoire intensive care. Heldere adressering-protocols (via dispatch) en vaste transferroutes tussen ziekenhuizen zijn essentieel.
Interdisciplinaire teams & protocollaire zorg
Het opzetten van dedicated rapid response teams (trauma‑teams, stroke‑teams, STEMI‑teams) werkt levensreddend. Ervoor zorgen dat digitale triage doorlooptijd minimaliseert van prehospital naar interventie in ziekenhuis (Overlevingskans na hartstilstand in Antwerpen dubbel zo groot als Belgisch gemiddelde).
Continue kwaliteitsbewaking en audit
Gebruik en analyseren van internationale en wetenschappelijk onderbouwde indicatoren: doorlooptijd naar reperfusie bij STEMI, 'door-to-CT/MRI time' (DTC) en 'door-to-needle time' (DTN) bij stroke‑behandeling, overleving bij OHCA tot ontslag, neurologische uitkomst. Audit cycli en (inter-)nationale benchmarking helpen processen te verbeteren.
Training en simulaties
Regelmatige interprofessionele simulatie van acute scenario’s (Advanced Life Support (ALS), trauma, Emergency Medical Services‑handover (EMS), snelheid van interventie) verhoogt paraatheid en verbetert teamcoördinatie.
Voorraad medische infrastructuur en capaciteit
AED‑registratie en opslag (Public Access Defibrillator (PAD)), trauma-INZO‑bedden, CT-/MRI‑capaciteiten beschikbaar stellen, en kwalitatieve, geverifieerde en gevalideerde rampenplannen (bij 'mass casualty incidents') opstellen – met (ingeoefende) integratie van ziekenhuisnoodplanning en protocollen volgens wetenschappelijk onderbouwde internationale normen en benchmarks.
N.B.: verifiëren is onderzoeken of iets juist is en valideren is iets geldig verklaren.
Samenwerking met pre-hospital partners
Samenwerking en (regelmatig) samen oefenen met dispatchcentra, ambulancediensten, Community First Responder‑netwerken en externe partners (bijv. brandweer, politie) is cruciaal. Duidelijke communicatielijnen en gedeelde responsplannen verhogen effectiviteit.
Tot slot
De aandoeningen van de First Hour Quintet stellen de (Belgische) gezondheidszorg voor bijzondere uitdagingen: het acute karakter van OHCA, STEMI, beroerte (stroke, CVA), acuut ademhalingsfalen en ernstig trauma vereist een naadloos gestructureerde pre‑hospital en ziekenhuiszorg, snelle interventies, en data‑gestuurde kwaliteitsinstrumenten.
Federale en regionale overheden dragen de verantwoordelijkheid om uniformiteit, coördinatie en datadeling tot stand te brengen, burgerdeelname en gepaste financiering te stimuleren, en strategisch personeelsbeleid te voeren. Ziekenhuizen moeten integraal kunnen deelnemen aan regionale spoednetwerken, zorgprotocollen organiseren, (internationale) kwaliteitsindicatoren monitoren en hun acute responsprocessen voortdurend optimaliseren (vb. Deutsche Gesellschaft für Unfallchirurgie (DGU)).
Door op alle beleids- en organisatie-niveaus samen te werken kan België streven naar verbeterde overleving, neurologisch betere uitkomsten, en toekomstbestendige acute zorg - waarbij het First Hour Quintet een stevig raamwerk vormt om spoedzorg structureel en duurzaam te versterken.
Bronnen (slectie):
European Emergency Data Project (EED Project): EMS data-based health surveillance system
European Society for Emergency Medicine (EUSEM)
