Naar een veerkrachtige, betaalbare en mensgerichte gezondheidszorg - de vooruitblik van de Belgische overheid tot 2030

Inleiding

De federale gezondheidszorg heeft de afgelopen jaren een duidelijke koers uitgezet: weg van louter “zorg cureren”, naar gezondheid sturen. Dat betekent preventie centraal, een sterke eerste lijn, geïntegreerde zorgpaden over muren heen, en een financiering die gepaste zorg en uitkomsten beloont in plaats van volume. Deze visie is tegelijk budgettair realistisch - weg van lineaire “kaasschaaf”-maatregelen - en datagedreven, met een digitale ruggengraat die samenwerking en transparantie mogelijk maakt.

1) Stuur op gezondheid: preventie en een sterke eerste lijn

De beleidsfocus tot 2030 kiest expliciet voor drie prioriteiten: organisatie van de eerste lijn, toegankelijkheid en preventie. Twee dwarsdoorsnijdende fundamenten ondersteunen dat: doelmatigheid (appropriate care) en het gestructureerde gebruik van gezondheidsdata. Concreet: multidisciplinaire, buurtgerichte teams die continuïteit verzekeren en vlot schakelen met de tweede lijn; geïntegreerde zorgprogramma’s die de patiënt en zijn context centraal zetten; en preventie als volwaardig beleidsdoel.

2) Betaalbaarheid via gepaste zorg - niet via de kaasschaaf

Om de noodzakelijke budgettaire doelen te halen (met onder meer een forse besparingsopdracht richting 2026) wordt nadrukkelijk afgestapt van blinde, lineaire besparingen. In de plaats komt een systematische focus op gepaste zorg: volumes en handelingen zonder duidelijke medische meerwaarde terugdringen, en middelen richten op wat werkt. Die keuze wordt institutioneel verankerd in een nieuwe directie “Appropriate Care” bij de ziekteverzekering. Parallel lopen hervormingen rond conventiebeleid en supplementen om de financiële toegankelijkheid te bewaken.

Appropriate care en Quadruple Aim

Het Quadruple Aim is een kader om de prestaties van een zorgsysteem te sturen langs vier doelen:

• Betere patiëntervaring (kwaliteit en tevredenheid). 
• Betere populatiegezondheid. 
• Lagere kosten per persoon (doelmatige inzet van middelen). 
• Meer werkplezier en welzijn van zorgverleners (voorkomen van burn-out).

Quadruple Aim is het doel (4 uitkomsten waarop je het zorgsysteem stuurt), appropriate care/passende zorg is een middel om daar te komen. Appropriate care is de manier waarop je de vier doelen van de Quadruple Aim concreet maakt - het levert de keuzes, interventies en meetpunten waarmee je die doelen in de praktijk bereikt.

3) Data en digitalisering als ruggengraat

De digitalisering moet het samenwerken echt gemakkelijker maken. De uitwisseling van gezondheidsgegevens tussen zorgverleners is de “ruggengraat” voor interdisciplinariteit, continuïteit en transmurale zorg. Naast een federale e-health-roadmap vergt dit een beter hergebruik van routinedata (real-world data, RWD) en het systematisch inzetten van patiëntgerapporteerde uitkomsten en ervaringen (PaRIS), zodat beleid en terugbetaling op kwaliteit en resultaten kunnen sturen.

4) Geneesmiddelenbeleid: snelle toegang, sterkere evidence

Voor innovatieve geneesmiddelen blijft snelle toegang belangrijk, maar het groeiende aandeel managed entry agreements vraagt strakkere spelregels: contracten mogen niet eindeloos doorlopen zonder duidelijke outcome-data; transparantie over budgettaire impact en de mogelijkheid om uit te stappen wanneer de meerwaarde uitblijft, moeten verbeteren. Dataverzameling en analyse worden daarom structurele onderdelen van terugbetalingsafspraken.

Een Managed Entry Agreement (MEA) is een overeenkomst tussen een fabrikant van een geneesmiddel en een betaler (bijvoorbeeld een zorgverzekeraar of overheid) om patiënten sneller toegang te geven tot dure, innovatieve medicijnen onder bepaalde voorwaarden. 

5) Kwaliteit en transparantie tot op het niveau van de professional

Het federale kwaliteitsbeleid verschuift van louter instellingenniveau naar een model waarin ook de individuele zorgverlener betrokken is.

Doel: sneller remediëren en ondersteunen wanneer het fout dreigt te lopen, en via transparante kwaliteitsindicatoren leren en verbeteren. In de geestelijke gezondheidszorg wordt meer openheid over kwaliteit expliciet naar voren geschoven, met aandacht voor gepast gebruik van psychofarmaca.

6) Paraatheid en veerkracht: van pandemie tot klimaatstress

Crisisbeheer en paraatheid worden structureel versterkt, met een eigen directoraat voor noodsituaties in de gezondheidszorg. De gezondheidsimpact van klimaatverandering - hittegolven, overstromingen, nieuwe infectieziekten - vereist.

7) Arbeidsmarkt en organisatie van zorg

De structurele krapte aan verpleegkundigen en andere profielen raakt niet opgelost met rekrutering alleen. De organisatie van zorg moet mee evolueren: meer taakdifferentiatie, verdere uitbouw van dag- en thuishospitalisatie waar dat klinisch kan, en een kritische blik op capaciteit (zoals het beddenaanbod) per regio.

8) Bestuur en pact met het veld

Tot slot bepleit de federale top een zichtbare, deskundige overheid die het debat over financiering en regelgeving actief mee stuurt - samen met politiek én sector, in een hechte driehoeksrelatie - en daarbij de beruchte “institutionele lasagne” niet wegwuift maar praktisch overbrugt.

Institutionele lasagne: de opeenstapeling van bevoegdheden van de federale staat en de regio's, laag boven laag.

Bronnen

OECD - Health at a Glance

OECD - Patient-Reported Indicator Surveys (PaRIS)

WHO - Pandemie-akkoord maakt wereld weerbaarder bij toekomstige gezondheidscrisissen

Frank Vandenbroucke - Beleidsverklaring volksgezondheid (18 maart 2025)

Interview over het medicijnen-roadmap en managed entry agreements. PharmaBoardroom, 6 juni 2023.

Artsenkrant/Le Journal du Médecin (7 mei 2025): vijf gezondheidszorgdoelstellingen 2025–2030 (prioriteit voor eerste lijn, toegankelijkheid, preventie; fundamenten: doelmatigheid & data).

“Les deux chantiers de la rentrée de l’Inami” (2 sept. 2025): afstappen van kaasschaaf, appropriate care, data-uitwisseling als ruggengraat; context van forse besparingsopdracht.

Vacature FOD Werk – INAMI/RIZIV: oprichting Directie “Appropriate Care” (17 sept. 2025).

RWD4BE-rapport (maart 2024): kader voor hergebruik van routinedata (real-world data) t.b.v. value-based en uitkomstgerichte zorg.

PaRIS-studiedag geïntegreerde zorg (18 juni 2025): structurele inzet van PROMs/PREMs in beleid (Frank Vandenbroucke).

Zorgnet-Icuro interview (29 juni 2023): kwaliteitsbeleid tot op het niveau van de zorgverlener; arbeidsmarktkrapte → organisatie herdenken; paraatheid m.b.t. klimaatimpact.

FOD Volksgezondheid – “Blikvanger Paraatheid en respons in crisissituaties” (30 jan. 2025): structurele versterking van noodhulpketen.

KCE - Pistes om het Belgische systeem van artikel 81 overeenkomsten te verbeteren - Managed Entry Agreements (MEA) (KCE Rapport 288, 2017)

RIZIV - Advies gezondheidszorgdoelstellingen aan de Algemene Raad van het RIZIV (14/04/2025)

RIZIV - Doelmatigheid in de gezondheidszorg

RIZIV – Interfederaal Plan Geïntegreerde Zorg (“WeCare”, eindrapport), 2024.

Actieplan eGezondheid 2025-2027

An essay concerning a new healthcare.

Arnetz, B. B., Goetz, C. M., Arnetz, J. E., Sudan, S., vanSchagen, J., Piersma, K., & Reyelts, F. (2020). Enhancing healthcare efficiency to achieve the Quadruple Aim: an exploratory study. BMC research notes, 13(1), 362.

Bodenheimer, T., & Sinsky, C. (2014). From triple to quadruple aim: care of the patient requires care of the provider. The Annals of Family Medicine, 12(6), 573-576.

Sikka, R., Morath, J. M., & Leape, L. (2015). The quadruple aim: care, health, cost and meaning in work. BMJ quality & safety, 24(10), 608-610

Shortell, S. M., O'Brien, J. L., Carman, J. M., Foster, R. W., Hughes, E. F., Boerstler, H., & O'Connor, E. J. (1995). Assessing the impact of continuous quality improvement/total quality management: concept versus implementation. Health services research, 30(2), 377.

Wensing, M., Wollersheim, H., & Grol, R. (2006). Organizational interventions to implement improvements in patient care: a structured review of reviews. Implementation science, 1(1), 2.