Co-Governance Tussen Ziekenhuisbeheerders en Artsen: De Toekomst van de Belgische Ziekenhuizen in de Context van Hervormingen in Financiering en Nomenclatuur
Inleiding
De gezondheidszorg in België staat voor een belangrijke transformatie, niet alleen door de voortdurende hervormingen van de ziekenhuisfinanciering, maar ook door de aanpassing van de nomenclatuur voor artsen door het RIZIV. In dit veranderende landschap kan co-governance, een model van samenwerking tussen ziekenhuisbeheerders en artsen, een rol gaan spelen. Co-governance vereist een transparante en gezamenlijke benadering van zowel de directe als indirecte kosten die gepaard gaan met medische zorg.
Hier wil ik bekijken wat co-governance zou kunnen betekenen voor de toekomstige werking van Belgische ziekenhuizen en hoe het eventueel zou kunnen bijdragen aan de efficiëntie en duurzaamheid van het Belgische zorgsysteem, met de nodige aandacht voor de rol van artsen en ziekenhuisbeheerders in heel dit proces.
De Basis van Co-Governance
Co-governance is een model waarbij artsen en ziekenhuisbeheerders samen de verantwoordelijkheid dragen voor zowel het strategische beleid als de operationele beslissingen binnen een ziekenhuis. In de traditionele structuur van ziekenhuizen waren artsen voornamelijk verantwoordelijk voor de medische zorg, terwijl ziekenhuisbeheerders zich richtten op de administratieve en logistieke kant van de ziekenhuiswerking. Echter, de complexiteit van de moderne gezondheidszorg en de toenemende financiële druk vereisen een nauwere samenwerking tussen deze twee groepen. Co-governance vraagt van beide partijen dat ze actief deelnemen aan het besluitvormingsproces, waarbij transparantie, samenwerking en gezamenlijke verantwoordelijkheid centraal staan.
De Hervorming van de Ziekenhuisfinanciering en de Nomenclatuur
De hervormingen van de Belgische ziekenhuisfinanciering en de nomenclatuur voor artsen vormen de context waarbinnen co-governance een cruciale rol kan spelen. De ziekenhuisfinanciering in België is de laatste jaren onderwerp van veel discussie, vooral in verband met de wens om zorg te leveren die zowel kwalitatief hoogstaand als kostenefficiënt is. De aanpassing van de nomenclatuur voor artsen, die bepaalt welke medische handelingen en diensten vergoed worden, is een andere belangrijke factor. Het RIZIV, dat instaat voor de uitbetaling van deze vergoedingen, heeft als doel de efficiëntie te verhogen en de zorgkosten te beheersen. De hervormingen van de ziekenhuisfinanciering en de nomenclatuur kunnen echter ook leiden tot grotere financiële druk op de ziekenhuizen en artsen, waardoor de noodzaak voor een gezamenlijke aanpak van de kostenbeheer en besluitvorming nog groter wordt.
N.B.: Art 155 §3 en §4 van de ziekenhuiswet regelen de financiële vergoeding van medisch personeel, waarbij §3 verwijst naar een variabele vergoeding op basis van prestaties of inkomsten, en §4 naar een vaste vergoeding, eventueel aangevuld met een deel van de inkomsten.
Transparantie over Kosten
Een van de kernaspecten van co-governance is transparantie over kosten, zowel direct als indirect. Artsen worden vaak geconfronteerd met de directe kosten die ze maken in hun medische praktijk, zoals kosten voor medische apparatuur, medicatie en andere consumables. In het co-governancemodel worden artsen aangespoord om deze kosten inzichtelijk te maken voor ziekenhuisbeheerders, zodat een gezamenlijke analyse van de financiële implicaties van hun werk mogelijk is. Dit is niet alleen belangrijk voor de naleving van de hervormingen in de ziekenhuisfinanciering, maar ook voor het ontwikkelen van strategieën die de kostenefficiëntie van de medische activiteiten kunnen verbeteren.
Aan de andere kant hebben ziekenhuisbeheerders de verantwoordelijkheid om inzicht te geven in de indirecte kosten die zij doorrekenen aan de medische activiteiten. Dit betreft bijvoorbeeld de kosten voor het ziekenhuispersoneel (niet-medisch personeel), de infrastructuur, onderhoud, administratie en andere overheadkosten die vaak moeilijk te traceren zijn in de medische praktijk van artsen. In een traditionele opzet worden deze kosten vaak niet goed begrepen door artsen, wat kan leiden tot een gebrek aan inzicht in de werkelijke kostenstructuur van hun werk. In een model van co-governance is het noodzakelijk dat ziekenhuisbeheerders deze indirecte kosten duidelijk communiceren en transparant maken voor de artsen.
Voordelen van Co-Governance
Verhoogde Efficiëntie en Kostenbeheersing:
Door gezamenlijk te werken aan een beter begrip van de kostenstructuur van medische handelingen kunnen artsen en ziekenhuisbeheerders samen kosteneffectieve oplossingen bedenken. Dit kan bijvoorbeeld door het optimaliseren van de inzet van middelen of het implementeren van nieuwe technologieën die de kosten verlagen zonder concessies te doen aan de kwaliteit van de zorg.
Betere Kwaliteit van Zorg:
Co-governance kan leiden tot een betere afstemming tussen de medische en administratieve kant van ziekenhuizen. Artsen kunnen betrokken worden bij strategische besluitvorming die hen in staat stelt om niet alleen medische maar ook organisatorische en financiële factoren in hun beslissingen te betrekken. Dit kan de kwaliteit van zorg verbeteren, doordat artsen meer ruimte krijgen om innovatieve behandelingen en werkmethoden te ontwikkelen die zowel klinisch effectief als kostenefficiënt zijn.
Versterking van de Relatie Tussen Artsen en Ziekenhuisbeheerders:
Co-governance bevordert een cultuur van samenwerking en wederzijds respect. Wanneer artsen en ziekenhuisbeheerders gezamenlijk verantwoordelijkheid dragen voor de prestaties van het ziekenhuis, kan dit leiden tot een meer betrokken en gemotiveerd team. Artsen zullen zich meer ondersteund voelen in hun werk, terwijl ziekenhuisbeheerders profiteren van de expertise van artsen bij het nemen van belangrijke beslissingen.
Betere Aanpassing aan Hervormingen:
De hervormingen in de ziekenhuisfinanciering en nomenclatuur brengen veel onzekerheid met zich mee. In een co-governancemodel kunnen artsen en ziekenhuisbeheerders sneller reageren op veranderingen in het beleid, omdat ze van elkaar begrijpen hoe de veranderingen zich vertalen naar de dagelijkse werking van het ziekenhuis. Dit kan bijdragen aan een snellere en effectievere aanpassing aan de nieuwe wet- en regelgeving.
Uitdagingen voor de Implementatie van Co-Governance
Hoewel co-governance veel voordelen biedt, zijn er ook aanzienlijke uitdagingen bij de implementatie ervan. Ten eerste is er de kwestie van vertrouwen. Artsen en ziekenhuisbeheerders hebben vaak verschillende prioriteiten, en het kan lastig zijn om een gedeeld doel te formuleren. Artsen richten zich voornamelijk op de kwaliteit van zorg en patiëntenwelzijn, terwijl ziekenhuisbeheerders vaak (noodgedwongen) meer gericht zijn op de financiële gezondheid van het ziekenhuis (Budget Financiële Middelen, BFM). Het vinden van een balans tussen deze twee belangen kan een uitdaging zijn.
Daarnaast vereist co-governance ook een aanzienlijke investering in tijd en middelen. Het vereist regelmatig overleg en een cultuur van open communicatie, wat organisatorische veranderingen met zich meebrengt. De ontwikkeling van een transparant en effectief systeem voor kostenanalyse kan ook complex zijn, vooral wanneer het gaat om het in kaart brengen van indirecte kosten.
Tot slot
Co-governance biedt een veelbelovend raamwerk voor de toekomst van de Belgische ziekenhuizen, vooral in het licht van de hervormingen in de ziekenhuisfinanciering en de nomenclatuur voor artsen. Door transparantie over de kosten en een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor zowel medische als administratieve aspecten van het ziekenhuisbeheer kunnen artsen en ziekenhuisbeheerders bijdragen aan een meer efficiënte, kwaliteitsvolle en financieel duurzame zorg. Echter, de implementatie van co-governance vraagt om vertrouwen, samenwerking en de bereidheid om nieuwe werkmodellen te omarmen. Als deze obstakels kunnen worden overwonnen, heeft co-governance het potentieel om een significante positieve invloed uit te oefenen op de werking van Belgische ziekenhuizen in de komende decennia.
Bronnen:
Hervorming van de nomenclatuur voor artsen
Conceptueel kader voor de hervorming van de ziekenhuisfinanciering (KCE Rapport 229A, 2014)
Hervorming van het ziekenhuislandschap en de ziekenhuisfinanciering (FOD VVVL, 2016)
Transitie naar (meer) geïntegreerde zorg in België (KCE Rapport 359A, 2022)
Online-infosessie: co-governance voor artsen in ziekenhuisbestuur (ASGB/Kartel)Vandenbroucke stelt vijftien thema’s voor (Domus Medica, 2025)
