De meest gebruikte, internationaal geharmoniseerde én wetenschappelijk onderbouwde kwaliteitsindicatoren voor ziekenhuizen

Inleiding 

Een beknopt overzicht van de meest gebruikte, internationaal geharmoniseerde én wetenschappelijk onderbouwde kwaliteitsindicatoren voor ziekenhuizen. Ik heb ze gegroepeerd in families (uitkomst, veiligheid, proces/tijdigheid, patiëntperspectief, efficiëntie/organisatie) en geef per familie de kernindicatoren die je het vaakst terugziet in OECD-, WHO-, CDC/NHSN-, AHRQ- en CMS-kaders.

1) Uitkomstindicatoren (risk-adjusted)

  • 30-dagensterfte na acuut myocardinfarct (AMI) en na ischemisch/hemorragisch CVA (gelinkt of ongelinkt met overlijdensregisters). Dit zijn hoekstenen in de OECD Health Care Quality Indicators (HCQI).
  • Ziekenhuis-gecorrigeerde mortaliteitsratio’s (HSMR/SHMI) en procedure-specifieke sterfte (bv. na electieve chirurgie). (Veel gebruikt nationaal; methodologisch verwant aan OECD-uitkomstmaten.). HSMR (Hospital Standardised Mortality Ratio) kijkt naar sterfte binnen 30 dagen na ziekenhuisopname, terwijl SHMI (Summary Hospital-level Mortality Indicator) de sterftecijfers binnen het ziekenhuis en tot 30 dagen na ontslag rapporteert.
  • Heropnames binnen 30 dagen (all-cause of conditie-specifiek) - standaard in publieke rapportering en pay-for-performance (bv. CMS).

2) Patiëntveiligheid (adverse events & infecties)

  • AHRQ Patient Safety Indicators – PSI-90 composiet met o.a. postoperatieve DVT/PE, sepsis, wonddehiscentie en achtergebleven vreemd voorwerp. (Breed gebruikt in benchmarking en value-based programs.) (DVT - deep vein thrombosis en PE - pulmonary embolism)
  • Zorginfecties/Healthcare-Associated Infections (HAI) met gestandaardiseerde definities/Standardised Infection Ratio (SIR): Central Line-Associated Bloodstream Infection (CLABSI), Catheter-Associated Urinary Tract Infection (CAUTI), Surgical Site Infection (SSI, chirurgische wondinfectie), Ventilator-Associated Pneumonia (VAP)/Hospital-Acquired Pneumonia (HAP), C. difficile. Definities en case-finding zijn wereldwijd gestandaardiseerd via CDC/NHSN en in Europa via ECDC HAI-Net, wat internationale vergelijkbaarheid mogelijk maakt.
  • Evidence-based SSI-preventieprocessen (Surgical Site Infection, ECDC HAI-Net SPI’s): juiste timing van antibiotische profylaxe (<60 min vóór incisie) én stop binnen 24 uur, geen haar-verwijdering of clippen, alcohol-/CHG-huidantisepsis, perioperatieve normothermie en glucose-controle. (Dit zijn proces-indicatoren met aangetoonde impact op uitkomsten.) (ECDC).

3) Proces & tijdigheid (effectiviteit van acute zorg)

  • Stroke: door-to-needle-tijd (DNT) (trombolyse ≤60, 45 of 30 min), met robuuste richtlijnverankering en brede implementatie.
  • Heupfractuur: operatie binnen 48 uur – opgenomen in OECD/HCQI en veel nationale dashboards; sterk geassocieerd met betere uitkomsten.
  • (Andere vaak gebruikte tijdigheidsmaten: door-to-balloon bij STEMI; tijd tot antibiotica bij sepsis; tijd tot end-of-bed to theatre bij trauma. Deze zijn land-/programma-specifiek maar methodisch vergelijkbaar met bovenstaande.)

4) Patiëntperspectief: PREMs & PROMs

  • Patiëntervaring (PREMs) via gestandaardiseerde enquêtes, bv. Hospital Consumer Assessment of Healthcare Providers and Systems (HCAHPS, communicatie arts/verpleging, responsiviteit, medicatie-info, ontslaginformatie, aanbeveling/overall rating). Meet de ervaring van de patiënt met de zorg, zoals de communicatie, bejegening, wachttijden en de mate waarin de patiënt betrokken werd bij de behandeling. Wordt publiek gerapporteerd en gebruikt in value-based purchasing (Patient Reported Experience Measure).
  • Patiëntgerapporteerde uitkomsten (PROMs) – groeiend gebruik, vooral in electieve chirurgie (heup/knie), en internationaal getrokken door OECD PaRIS (vooralsnog vooral eerstelijn, maar methodiek en indicatorlogica worden ook in ziekenhuizen toegepast). Meet de uitkomsten van de zorg, zoals de gezondheidstoestand, kwaliteit van leven, pijn, vermoeidheid en functioneren van de patiënt (Patient Reported Outcome Measure).

5) Efficiëntie & organisatie

  • Spoed-doorstroming: o.a. ≤4-uurs-norm in de spoed (VK) en ER-length-of-stay – breed gehanteerde procesindicatoren met aantoonbare relatie tot uitkomsten (spoedeisende hulp, spoed(gevallen)dienst).
  • Verpleegdichtheid / staffing en handhygiëne-verbruik alcoholhandrub (ECDC SPI op ziekenhuisniveau) als structurele kwaliteitsindicatoren gelinkt aan veiligheid en uitkomsten.
  • Surgical Safety Checklist (WHO) – compliance wordt wereldwijd gemeten; invoering is in veel settings geassocieerd met minder complicaties en mortaliteit. Aandacht besteden aan de procedure in plaats van 'checklist-itis' is natuurlijk belangrijk.

Praktische tips om met deze indicatoren te werken

  1. Combineer outcome + veiligheid + proces + patiëntperspectief. Zo krijg je zowel “wat kwam eruit?” als “hoe kwam het tot stand?” in beeld.
  2. Risico-correctie is essentieel voor eerlijke vergelijking (casemix, comorbiditeit, urgentie, transfers). Gebruik de officiële specificaties (OECD HCQI, AHRQ PSI-specificaties, CDC/NHSN/ECDC-protocollen). Letten op "cherry picking" en "lemon dropping".
  3. Meet wat je kunt verbeteren: zet procesindicatoren in waar bewezen interventies bestaan (bv. SSI-bundels, stroke-DNT, heupfractuur ≤48u).
  4. Publiceer en leer: stratificeer (leeftijd, geslacht, sociaal-economische status (SES)) en koppel terug op afdelingsniveau; gebruik run-/control charts i.p.v. enkel momentopnames (Statistical Process Control (SPC)).
  5. Harmoniseer definities & datakwaliteit: volg de technische handleidingen (inclusie/exclusie, numerator/denominator, present-on-admission, observatietermijnen), anders zijn vergelijkingen waardeloos.

Een minimale, internationaal herkenbare kernset voor ziekenhuizen

  • Consistente en consequente identificatie van de patiënt en plaats van procedure/ingreep o.a. om 'wrong patient wrong side' problemen te voorkomen (% correcte identificatie). 
  • AMI- en CVA-30-dagensterfte; 30-dagenheropname.
  • AHRQ PSI-90 composiet of (waar niet beschikbaar) de afzonderlijke componenten (Patient Safety Indicator 90 (PSI 90), Patient Safety and Adverse Events Composite).
  • HAI-ratio’s (CLABSI, CAUTI, SSI, VAP/HAP, CDI) volgens NHSN/ECDC.
  • Stroke DNT (Door-to-needle time) ≤60 min; heupfractuurchirurgie ≤48 uur.
  • HCAHPS (of nationaal equivalent) + 1–2 PROMs (bv. heup/knie).
  • Surgical Safety Checklist-compliance + alcoholhandrub-verbruik.

Met deze kernset voldoe je toch al aan de internationale “gemeenschappelijke taal” van kwaliteitsmeting, sluit je aan op evidence-based verbeterpraktijken, en kun je betrouwbaar benchmarken over afdelingen, ziekenhuizen en landen heen.

Tot slot

Maak maximaal gebruik van data die toch al worden geregistreerd in een EPD en voorkom "bureaucratitis" door onnodig zware procedures die niet in verhouding staan tot de beoogde risico-reductie (potentieel vermijdbare complicaties, potentieel vermijdbare heropnames, never events). Verder nog "keep it simple, stupid!" (KISS), zodat veiligheidsprocedures ook in een drukbezette klinische setting kunnen werken. 

Perfectie is de vijand van efficiëntie, het is beter om vooruitgang te boeken met het beheersen van de belangrijkste risico's, dan krampachtig te streven naar een onhaalbare perfectie. 

Bronnen:

Donabedian, A. (1966). Evaluating the quality of medical care. The Milbank memorial fund quarterly, 44(3), 166-206.

“Evaluating the quality of medical care”: Donabedian's classic article 50 years later

Agency for Healthcare Research and Quality (AHRQ)

European Centre for Disease Prevention and Control

Clavien-Dindo Classification

Health at a Glance (OECD/OESO)

ICHOM

Popular posts from this blog

Het Budget Financiële Middelen (BFM) budgettair type A (Acuut)

Image
 Het Budget Financiële Middelen (BFM) vormt een belangrijk onderdeel van de financiering van de Belgische ziekenhuizen. De grafiek toont de evolutie van het Budget Financiële Middelen (BFM) voor de Belgische ziekenhuizen op 1 juli per onderdeel voor budgettair type A  (Acuut) (Bron FOD VVVL). Het BFM bestaat uit de volgende onderdelen: A: A1 : de investeringslasten A2 : de korte termijn kredietlasten A3 : investeringslasten van medisch-technische diensten. B: B1 : de kosten voor de gemeenschappelijke diensten; B2 : de kosten voor de klinische diensten B3 : de werkingskosten voor medisch-technische diensten; B4 : de kosten die gedekt worden door het bijzonder bedrag voorzien in artikel 99 van de wet op de ziekenhuizen evenals de kosten die op een forfaitaire wijze worden gedekt; B5 : kosten voor de werking van de ziekenhuisapotheek B6 : de kosten voortvloeiend uit de aanvullende voordelen, waarin voorzien wordt door de sociale akkoorden van 4 juli 1991, 22 november 1991, 1 maar...
Read more

Belgische S2-centra voor acute beroertezorg met invasieve procedures

Image
 Een beroerte (stroke) maakt deel uit van het  zogenaamde "First Hour Quintet" (FHQ) (severe trauma, respiratory failure, stroke, acute coronary syndrome, cardiac arrest) waarvan bekend is dat de evolutie en outcome sterk afhankelijk zijn van een tijdige medische interventie. Onder een tijdige interventie wordt begrepen een interventie binnen het uur na het optreden van de symptomen.  Jaarlijks worden ongeveer 25.000 Belgen door een beroerte getroffen. De kans op een goede uitkomst wordt in eerste instantie bepaald door de snelle toegang tot een acute (intraveneuze) beroertebehandeling (S1-centra). Sommige van deze patiënten dienen evenwel een mechanische verwijdering van een trombus te krijgen (trombectomie). Dat is een zeer gespecialiseerde invasieve behandeling die voortaan in gespecialiseerde centra wordt ondergebracht met erkenning voor het zorgprogramma voor acute beroertezorg met invasieve procedures (S2-centra). Het aantal patiënten met een beroerte dat voor een m...
Read more

Hervorming van de Belgische ziekenhuisfinanciering - struikelblokken & mogelijke hervormingsscenario's en hun voor- en nadelen

Inleiding De hervorming van de Belgische ziekenhuisfinanciering is al decennia onderwerp van debat. Hoewel de noodzaak tot hervorming breed wordt erkend -o.a. omwille van toenemende zorgkosten, vergrijzing en ongelijkheden - zijn er verschillende structurele en politieke obstakels die echte verandering bemoeilijken. De belangrijkste struikelblokken zijn: Complex institutioneel landschap België is een federale staat met bevoegdheden die onevenwichtig verspreid zijn over: Federale overheid (o.a. ziekenhuisfinanciering, RIZIV) Gemeenschappen en gewesten (o.a. preventie, infrastructuur) Deze versnippering leidt tot: Gebrekkige beleidscoördinatie (initiatieven, implementatie en organisatie) Trage besluitvorming Conflicten tussen bevoegdheidsniveaus (geen hiërarchie in bevoegdheden) Structurele versnippering: De financiering en bevoegdheden zijn verdeeld over het federale en regionale niveau (6e staatshervorming), wat hervormingen politiek complex maakt. Ziekenhuizen worden g...
Read more