Wat deze initiatieven gemeen hebben — en hun effect op MZG en BFM
Inleiding
De vijf initiatieven (“Hospital of the future”, “Future Care”, Value-Based Health Care, duurzame zorg en doelmatige zorg) vertrekken elk vanuit een ander vertrekpunt (architectuur & organisatie, innovatieplatform, uitkomsten & waarde, milieu-impact, doelmatigheid), maar ze mikken op hetzelfde einddoel: een toekomstbestendig zorgsysteem dat kwaliteit, betaalbaarheid en toegankelijkheid samen bewaakt. In alle gevallen staat data-gedreven sturing centraal: meten wat ertoe doet, leren en bijsturen, en prikkels in de financiering laten aansluiten op die doelen. Dat gemeenschappelijke DNA maakt dat ze – rechtstreeks of onrechtstreeks – inwerken op (1) MZG/RHM als kernbrondataset voor ziekenhuiskwaliteit en case-mix, en (2) het BFM als belangrijkste blok in de werkingstoelage van Belgische ziekenhuizen.
1) Effect op de Minimale Ziekenhuisgegevens (MZG)
Wat is MZG?
Alle algemene (niet-psychiatrische) ziekenhuizen registreren geanonimiseerde administratieve, medische en verpleegkundige gegevens in de MZG (Frans: RHM) – de opvolger van MKG en MVG sinds 2008. Deze gegevens voeden beleid, monitoring en kwaliteitsindicatoren.
VBHC & kwaliteitsmeting verbreden het datamenu.
VBHC vraagt om het systematisch meten van uitkomsten (ook patiëntgerapporteerd via PROMs/PREMs) én kosten over zorgpaden. In België is het gebruik van PROMs/PREMs nog versnipperd; ze zitten (nog) niet in het P4P-programma en dus niet in de huidige MZG-gestuurde kwaliteitsfinanciering. Dit creëert een dataleemte: MZG bevat vooral klinische gegevens per opname; VBHC vraagt extra uitkomst- en ervaringsdata over de tijd.
Koppeling met P4P-indicatoren.
Waar PROMs/PREMs ontbreken, gebruikt P4P vandaag o.a. de HSMR (hospital standardized mortality rate) als resultaatsindicator. Die HSMR wordt expliciet op RHM/MZG-data berekend – een directe stimulans voor datakwaliteit en correcte codering in MZG.
Duurzame zorg vraagt nieuwe datadomeinen.
De Green Deal Duurzame Zorg is vrijwillig en schuift 83 mogelijke acties naar voren (energie, afval, geneesmiddelen, mobiliteit…). Dat soort milieumetingen (CO₂, energie, water, afvalstromen) zit niet in MZG; het loopt via aparte registraties en dashboards. De duurzaamheidsgolf zal dus vooral leiden tot aanvullende datasets en koppelingen naast MZG, niet tot vervanging ervan.)
Doelmatige zorg betekent anders kijken in de data.
RIZIV publiceert analyses van praktijkvariaties en introduceert indicatoren van manifeste afwijking van goede medische praktijk. Dat is primair gebaseerd op verrichtingen/terugbetalingsdata en minder op MZG, maar het kan met MZG-case-mix worden gecombineerd om “low-value care” in kaart te brengen per diagnose/procedure. Verwacht dus vooral meer triangulatie tussen MZG en andere bronnen, niet één nieuwe MZG-verplichting (MZG/RIZIV/FAGG/...).
“Hospital of the future” & “Future Care” versnellen datastandaarden.
Deze trajecten en fora zetten innovatie (digitalisering, netwerkzorg, ambulantisering) op de agenda en verhogen de druk op interoperabiliteit tussen ziekenhuis- en netwerksystemen – MZG blijft dan de “ruggengraat” voor populatie- en case-mix-zicht, aangevuld met nieuwe datatypes.
Tussenbalans voor MZG.
Kortom: de impact is inhoudelijk en kwalitatief (betere, rijkere en tijdiger registratie; uitbouw naar uitkomst- en duurzaamheidsgegevens via aanvullende registraties), niet zozeer een onmiddellijke structurele herschrijving van MZG zelf.
2) Effect op het Budget Financiële Middelen (BFM)
Wat is BFM en hoe wordt het verdeeld?
Het BFM is zowat het grootste financieringsblok voor ziekenhuizen (rond 37% van de inkomsten), opgesplitst in subdelen. Het B2-deel (verpleging, niet-medisch personeel, medische producten) is het grootste en wordt verdeeld op basis van APR-DRG/SOI-case-mix: nationale gemiddelde ligduur per APR-DRG/SOI × het case-mixvolume van het ziekenhuis levert “gerechtvaardigde verpleegdagen” op (verantwoord aantal ligdagen en verantwoorde aantal bedden). Verdeling gebeurt proportioneel op die maatstaf, niet op de eigen werkelijke ligduur.
Wat betekent dat voor de initiatieven?
VBHC & doelmatige zorg
- Minder onnodige zorg en kortere verblijven zijn goed voor patiënten, maar veranderen het B2-aandeel niet rechtstreeks zolang de verdeling op case-mix (nationale gemiddelden) steunt. Ze kunnen wél de nationale gemiddelden (geleidelijk) doen dalen, waardoor het verdelingskompas bijgestuurd wordt. Dat is een indirect, systeemeffect. (Analyse op basis van de BFM-methodiek.)
- De P4P-component koppelt een klein budgettair deel aan kwaliteit (structuur- en resultaatsindicatoren zoals HSMR). Dat zorgt voor een rechtstreekse, maar beperkte financiële prikkel binnen het totale BFM-plaatje.
Duurzame zorg
- De huidige Green Deal is een vrijwillige inspanningsverbintenis, geen resultaatsverbintenis; er is geen directe BFM-bonus/malus aan gekoppeld. De financiële impact is vandaag vooral operationeel (energiekosten, afval, inkoop), niet via de BFM-verdelingssleutel. Beleidsmatig groeit wel een decarbonisatie-roadmap voor de zorg, maar zonder expliciete koppeling aan BFM.
Hospital of the future / Future Care
- Deze trajecten legitimeren netwerkvorming, digitalisering en ambulantisering. In de BFM-logica betekent meer dag- en ambulante zorg minder klassieke opname-case-mix in B2. Dat herverdeelt middelen tussen subdelen en tussen instellingen naarmate volumes verschuiven – een evolutie die de jongste jaren ook in beleidsteksten en analyses wordt benoemd.
Breder financieel kader.
KCE benadrukt dat België geen pure DRG-betaling per case hanteert, maar een gesloten budget met DRG/SOI als verdelingsanker; outliers en andere kosten worden apart opgelost. Dat betekent dat veel verbeteringen uit doelmatigheid/VBHC systemisch doorwerken (via nationale parameters en budgettaire keuzes), eerder dan als onmiddellijke “per case” besparing of bonus.
Tot slot
Alle besproken initiatieven duwen in dezelfde richting: waarde (uitkomsten en ervaring) maximaliseren, verspilling minimaliseren en duurzaamheid verankeren. Voor de MZG betekent dit vooral kwalitatieve, rijkere en beter gekoppelde data (met nadruk op uitkomsten en mogelijk milieumetingen naast de klassieke registratie). Voor het BFM is de impact tweedelig: (1) een kleine maar directe kwaliteitsprikkel via P4P die op MZG-indicatoren leunt, en (2) indirecte, systemische effecten via de case-mix-gebaseerde verdeling (APR-DRG/SOI) en beleidskeuzes rond ambulantisering en duurzaamheid. Anders gezegd: deze initiatieven veranderen wat we meten en waarderen, en precies dat is de hefboom waardoor zowel gegevensstromen (MZG) als financieringsstromen (BFM) geleidelijk mee verschuiven.
Bronnen (selectie)
MZG (definitie en reikwijdte)
FOD - MZG (definitie en reikwijdte): FOD Volksgezondheid, “Minimale Ziekenhuisgegevens (MZG) ”.
BFM en verdeling (B2, APR-DRG/SOI, gesloten budget)
KCE - Hoe het nationale ziekenhuisbudget beheersen bij een DRG-financiering per opname? (KCE 392, 2024)
Naar een gezond België - Financiering
P4P in ziekenhuizen (start 2018; indicatoren incl. HSMR; beperkte budgetomvang)
FOD - Programma Pay for Performance (P4P) voor algemene ziekenhuizen
KCE - Het gebruik van patiëntuitkomsten en -ervaringen (PROMs/PREMs) voor klinische en beleidsdoeleinden (KCE Rapport 303, 2018)
VBHC (kader)
EU - Expert Panel on effective ways of investing in Health (EXPH)
EIT - Implementing Value Based Healthcare in Europe: Handbook for Pioneers
Duurzame zorg (Green Deal, aard van engagement) & decarbonisatie-roadmap
Vlaanderen - Green Deal Duurzame zorg - Departement Omgeving
HCWH Europe - Belgian Roadmap for Healthcare Decarbonisation
Doelmatige zorg (praktijkvariaties & indicatoren)
RIZIV - Doelmatigheid in de gezondheidszorg
RIZIV - Analyse van variaties in gezondheidszorg en in geneesmiddelenverbruik in België
Hospital of the future / netwerken / innovatiefora
LIGB - Hospital of the future: the future of hospitals
Vlerick - Hoe ziet het ziekenhuis van de toekomst eruit?
ZORG Magazine - Future of Care (2025)
