Wat doen AHRQ, Medicare en Medicaid met ICD-10-CM/PCS-gebaseerde kwaliteitscontroles? Wat weten we over de effecten van het Belgische P4P-programma?
Inleiding
Hieronder probeer ik engszins te schetsen welke ICD-10-CM/PCS gebaseerde kwaliteitscontroles in de VS (AHRQ, Medicare/Medicaid) bestaan en hoe die eventueel zouden kunnen worden vertaald naar de Belgische context (MZG, EAZ, BFM). Daarnaast probeer ik enkele beschikbare evidenties samen te vatten over de effecten van het Belgische Pay-for-Performance-programma (P4P) voor algemene ziekenhuizen. Uiteraard geeft ik hier slechts een vereenvoudigde weergave van een complexe situatie in de (Belgische) gezondheidszorg.
1) Wat doen AHRQ, Medicare en Medicaid met ICD-10-CM/PCS gebaseerde kwaliteitscontroles?
AHRQ Quality Indicators (QIs)
De Agency for Healthcare Research and Quality 5AHRQ) levert een mature set van claims-gebaseerde indicatoren die rechtstreeks op ICD-10-CM/PCS steunen en waarvoor gedetailleerde technische specificaties, risicocorrectie-modellen en jaarlijkse “coding updates” publiek zijn. Relevante modules voor ziekenhuizen zijn o.a.: Patient Safety Indicators (PSI), Inpatient Quality Indicators (IQI), Prevention Quality Indicators (PQI) en Pediatric Quality Indicators (PDI). Elk meetblad definieert expliciet de ICD-10-CM-codes voor inclusie, exclusie en comorbiditeiten (en vaak ook procedure-codes uit ICD-10-PCS), met POA-gebruik waar van toepassing. Voorbeelden: PSI 03 (decubitus), PSI 10 (postoperatieve acute nierschade met dialyse), PSI 12 (perioperatieve longembolie/DVT) en IQI 21 (sectio-rate ongecompliceerd) - allemaal met versie-specifieke -specificaties.
CMS-programma’s (Medicare/Medicaid) die op codeerdata leunen
- Hospital-Acquired Condition (HAC) Reduction Program: gebruikt claims-gebaseerde HAC-maatstaven (o.a. infecties, complicaties) en sanctioneert het slechtst presterende kwartiel met −1% IPPS-betalingen; de HAC-lijsten en coderingsregels zijn in ICD-10 uitgewerkt, met verplichte Present-on-Admission (POA)-aanduiding per diagnose.
- Hospital Readmissions Reduction Program (HRRP): 30-dagen heropnames voor o.a. AMI, COPD, hartfalen, pneumonie, CABG en THP/TKP, met risicogecorrigeerde ERR-ratio’s op basis van claims. Specificaties verwijzen naar ICD-10-lijsten voor cohort en risicovariabelen.
- Hospital Value-Based Purchasing (HVBP): kwaliteitsdomeinen met claims- en (soms) klinische maatstaven; historisch nam CMS ook de AHRQ/CMS PSI-90-composite op.
Wat maakt deze instrumenten “exporteerbaar”?
- Transparante, onderhoudbare ICD-10-CM/PCS specificaties (jaarlijkse updatebestanden in VS, changelogs en meetbladen) - essentieel om lokaal te mappen.
- Risicocorrectie en uitsluitingen zijn in de codeersets opgenomen (bv. dialyse bij PSI-10; uitgebreide uitsluitingen bij PSI-03/PSI-12).
- POA-logica scheidt complicaties van comorbiditeit bij opname - een cruciaal kwaliteitsprisma in claimsdata.
2) Hoe bruikbaar is dit voor België (MZG, EAZ, BFM)?
MZG als dataruggengraat
De Minimale Ziekenhuis Gegevens (MZG) registreren administratieve, medische en verpleegkundige info van alle niet-psychiatrische ziekenhuizen. MZG wordt expliciet gebruikt in de verdeling van delen van het Budget Financiële Middelen (BFM) en voedt federale rapporteringen.
POA in België
België heeft POA (“aanwezig bij opname”) intussen ook als bijkomend MZG-gegeven uitgewerkt met richtlijnen (vb. 2024); dat opent de deur om HAC-achtige indicatoren betrouwbaarder te berekenen (complicatie vs. reeds bestaande aandoening/comorbiditeit).
EAZ (Eenheid Audit Ziekenhuizen)
De federale auditeenheid (FOD Volksgezondheid, RIZIV, FAGG) voert thematische audits uit en hanteert o.a. conformiteit met ICD-10-BE, P4P-regels, nomenclatuur en richtlijnen als toetsingskader; audits dienen doelmatigheid, kwaliteit en correcte aanwending van federale middelen. Dit is een mogelijke governance-kapstok om AHRQ/CMS-achtige indicatoren te valideren en te borgen.
Concreet toepassen in België - drie pragmatische sporen
- Vertalen & mappen van AHRQ-indicatoren naar ICD-10-BE: beginnen met PSI-03, PSI-10, PSI-12 en IQI-21 (goed gedefinieerd, hoge relevantie, duidelijke uitsluitingen). Gebruik de AHRQ-meetbladen/changelogs als bronbestand en maak een Belgische mappingstabel (ICD-10-CM → ICD-10-BE). België volgt de updates van de Amerikaanse ICD-10-CM/PCS versies per twee jaar.
- Gebruiken van POA en MZG: reken indicatoren uitsluitend met diagnoses niet-POA voor complicatiematen (HAC/PSI), zodat “case-mix” en presentie bij opname correct verwerkt zijn. Dit vergt uiteraard kwaliteitsvolle POA- en MZG-data.
- Verankeren via EAZ en BFM/P4P: laat de EAZ steekproefsgewijs de coderingskwaliteit/POA-registratie auditen en koppel (een deel van) financiering of feedbackrapportage (bv. via P4P) aan de geverifieerde QI’s.
3) Wat weten we over de effecten van het Belgische P4P-programma?
Ontwerp & evolutie
Het P4P-programma voor algemene ziekenhuizen startte in 2018 als onderdeel van de financieringshervorming. Het is vrijwillig, indicator-gestuurd (proces-, uitkomst- en patiënt-ervaring) en kreeg de voorbije jaren inhoudelijke updates en een substantiële budgetgroei (tot ~€40 mln in 2024).
De beste effectstudie tot nu toe (2018–2020)
Een multicenter-analyse van 87 acute ziekenhuizen vond dat bij de overgang naar P4P 29% minder incentive per bed ontving; tijdens de P4P-jaren stegen kwaliteitsscores jaarlijks in 55% en daalden in 5% van de ziekenhuizen. Door het gesloten budget correleerden betere scores niet automatisch met hogere beloning per bed (“zero-sum”-effect). Conclusie: lichte financiële herverdeling, gematigde kwaliteitsverbetering, beperkte prikkelgrootte.
Context en synthese-evidence
KCE bevestigt dat internationale P4P-programma’s vaak geen eenduidig kwaliteits- of efficiëntie-effect hebben; in België werkt KCE (2025) aan herijking van de indicatorenset en financieringsmethodiek (meer consistentie, voorspelbaarheid, tijdige kwalitatieve data).
Wat betekent dit praktisch?
- Voor ziekenhuizen: P4P leverde meetbare (zij het bescheiden) kwaliteitsstijgingen op, maar de impact op inkomsten is beperkt zolang het budget klein en gesloten blijft.
- Voor beleid: de volgende winst zit in betere datakwaliteit (POA!), indicator-harmonisatie en doelgerichtere financiële prikkels, idealiter met (gedeeltelijk) open budgetten voor bewezen outcome-verbeteringen.
Slotbeschouwing
Kijkend naar de maturiteit en de ICD-10-CM/PCS granulariteit van AHRQ/CMS-indicatoren, en naar de MZG+POA-capaciteit in België, is het haalbaar om PSI/IQI-maten en HAC-logica te operationaliseren binnen EAZ-audits en/of als P4P-bouwstenen. Daarbij dient ook aandacht besteed aan de verschillen tussen het MS-DRG en APR-DRG systeem.
De huidige Belgische P4P liet al lichte kwaliteitswinsten zien, maar echte doorbraken vragen sterker datagebruik (POA), aandacht voor datakwaliteit, scherpere indicatorselectie en prikkels die groot en niet volledig zero-sum zijn. Dat alles kan - met MZG als motor - zonder de administratieve last voor zorgverleners buitensporig te verhogen (belang van EPD-design en ergonomie).
Bronnen
AHRQ Quality Indicators – technische specificaties & updates (v2024; ICD-10-CM/PCS): PSI changelog & parameter estimates; PSI-03, PSI-10, PSI-12; IQI 21; IQI changelog.
AHRQ - Patient Safety Indicators (PSI) Log of Coding Updates and Revisions Through Version 2024
AHRQ - Patient Safety Indicator 03 (PSI 03) Pressure Ulcer Rate (July 2024)
AHRQ - Patient Safety Indicator 10 (PSI 10) Postoperative Acute Kidney Injury Requiring Dialysis Rate (July 2024)
POA in België – MZG-richtlijnen POA (2024) en domein-documentatie.
FOD Volksgezondheid - Minimale Ziekenhuis Gegevens (MZG)
FOD Volksgezondheid - MZG Richtlijnen Bijkomende info POA Aanwezig bij opname (2024)
Belgisch P4P – begeleidende nota P4P (2018); effectstudie 2018–2020 (Brouwers et al., 2024); KCE-project 2025.
Belgisch P4P - Pay for Performance-programma 2018 voor algemene ziekenhuizen (begeleidende nota)
KCE - Study 2025-02-HSR Analysis of the impact of P4P programmes on the quality of care in hospitals
---
