Wat maakt nurse-led care innovatief?

Inleiding

De kern van nurse-led care is geen “meer van hetzelfde” met een ander uniform, maar een ontwerpkeuze: zorg herverdelen rondom competenties, protocollen en continuïteit - met verpleegkundigen in de lead waar dat veilig en doelmatig kan. Dat oogt organisatorisch, maar heeft klinische, economische en maatschappelijke gevolgen die steeds beter onderbouwd zijn.

Hieronder probeer ik weer te geven waarom dit model vernieuwend is, wat het oplevert en welke randvoorwaarden erbij horen. Uiteraard is dit slecht een vereenvoudigde weergave van een complexe multifactoriële ontwikkeling in de (Belgische) gezondheidszorg.

1) Taak- en roldesign als innovatie op systeemniveau

Nurse-led care is in essentie taakverschuiving: routinetaken en delen van diagnose, behandeling en follow-up gaan - binnen duidelijke bevoegdheden - naar (advanced) verpleegkundigen (bvb. verpleegkundig specialist, verpleegkundige met bijzondere beroepstitel, ...). Daarmee verschuift de eerste lijn van een arts-gecentreerd naar een multidisciplinair team-gecentreerd model. De WHO positioneert dit al jaren als rationele manier om schaarste aan artsentijd op te vangen; recente overzichten bevestigen dat dit in de eerste lijn uitvoerbaar is zonder kwaliteitsverlies.

2) Outcome-pariteit (en soms beter) als veiligheidsanker

Een Cochrane-review (update 2018) over substitutie van arts naar verpleegkundige in de huisartsenpraktijk concludeert dat verpleegkundigen gelijkwaardige of betere gezondheidsuitkomsten behalen, met iets betere bloeddrukregulatie en hogere patiënt-tevredenheid; verpleegkundige consulten zijn doorgaans langer, wat past bij educatie en zelfmanagement. Samenvattend: nurse-led is niet “tweede keus”, maar kwalitatief gelijkwaardig bij veel klachten en chronische aandoeningen.

3) Meer capaciteit en toegankelijkheid zonder nieuwe ziekenhuizen

Omdat verpleegkundigen delen van de zorg autonoom en volgens protocollen opnemen (soms met voorschrijfbevoegdheid), ontstaat extra eerstelijnscapaciteit - kritisch in landelijke en (groot-)stedelijke regio’s met huisartsentekorten. Reviews tonen dat verschuiving naar verpleegkundigen de toegang tot de gezondheidszorg verhoogt en de doorlooptijd verkort, met behoud van zorgkwaliteit.

4) Chronische zorg: bewezen winst op harde en zachte uitkomsten

De innovatie wordt tastbaar in ziekte-specifieke nurse-led programma’s en klinieken:

  • Hartfalen: meta-analyses tonen minder (her)opnames en zelfs lagere mortaliteit bij nurse-led (transitional) care en hartfalenklinieken. 
  • Hypertensie: nurse-led interventies verbeteren langetermijn-bloeddrukcontrole t.o.v. usual care. "Usual care" (gebruikelijke zorg) is de zorg die een zorgverlener normaal gesproken aan zijn patiënten zou verlenen, en het is een term die wordt gebruikt om de gangbare, niet-experimentele zorg te beschrijven. 
  • Type 2-diabetes: nurse-led clinics en telefonische/virtuele opvolging verlagen HbA1c en versterken zelfmanagement. Een hoge HbA1c wijst op een langdurig hoge bloedsuikerspiegel, wat risico's op complicaties met zich meebrengt.
  • Nierziekte (CNI) en andere chronische condities: gemengde maar groeiend positieve effecten op symptoomlast, kwaliteit van leven en therapietrouw; nurse-led gout-care bleek zelfs effectiever én kosteneffectief.

5) Digitaal-gedreven continuïteit (telezorg, remote monitoring)

Nurse-led care schaalt goed met kwaliteitsvolle telemonitoring, telefonische follow-up en kwaliteitsvolle apps met data gebaseerd op open internationale standaarden: verpleegkundigen coachen, titreren medicatie volgens schema’s en bewaken alarmsignalen. Reviews vinden betere bloeddruk- en glycemie controle en sterkere zelfzorg wanneer digitale tools worden gecombineerd met verpleegkundige begeleiding - precies het hybride model dat nu doorbreekt. 

6) Waarde voor geld: van kostenpost naar investering

Economische evaluaties en meta-analyses rapporteren dat nurse-led interventies in o.a. hartfalen en eerstelijn kosteneffectief zijn - vaak gedreven door minder heropnames en betere medicatietitratie. Systematische reviews over advanced practice nursing vinden regelmatig gelijke of lagere kosten bij gelijke of betere uitkomsten; een landmark-trial toonde zelfs superieure (kosten-)effectiviteit voor nurse-led jichtzorg. Niet elk domein laat al eenduidige besparingen zien, maar de waarde-case wordt breder. 

7) Professionalisering en regulering als enabler

De OECD-analyse (2024) beschrijft hoe landen die de scope-of-practice van (advanced) verpleegkundigen verruimen—ondersteund door opleiding, triage-protocollen en datadeling - sneller toegangen continuïteit organiseren, ook in rurale gebieden. De ICN-richtlijnen schetsen competentiekaders (diagnostiek, voorschrijven, leadership) die deze verschuiving veilig borgen. Met audit & feedback en academic detailing kunnen verpleegkundig voorschrijvers evidence-based blijven werken.

Academic detailing is een vorm van educatieve outreach, waarbij onafhankelijke en opgeleide zorgprofessionals (bvb. artsen, onafhankelijke artsenbezoeker) een-op-een persoonlijke, onpartijdige en op bewijs gebaseerde informatie verstrekken aan zorgverleners (bvb. verpleegkundigen) om hun kennis en praktijk te verbeteren, met name gericht op het wetenschappelijk gefundeerd verbeteren van voorschrijfgedrag en het optimaliseren van patiëntenzorg. 

8) Patiëntgerichte meerwaarde: educatie, self-efficacy en tevredenheid

Verpleegkundig geleide zorg verhoogt patiënt-tevredenheid en enablement, mede door langere consulten en expliciete focus op leefstijl en thuissituatie. Systematische reviews in de eerste lijn tonen winst in zelf-effectiviteit en gezond gedrag, met gelijkwaardige kwaliteit van leven. Zelf-effectiviteit, of self-efficacy, is het geloof in iemands eigen vermogen om een bepaalde taak succesvol uit te voeren en controle uit te oefenen over motivatie en gedrag in een specifieke situatie. Dit is meer dan “aardiger”; het is therapie-effect bij chronische aandoeningen.

9) Eerlijk beeld: waar de innovatie (nog) werk vraagt

Niet elke uitkomst is altijd beter en kostenvoordelen zijn context-afhankelijk. Een efficiënte, effectieve een kwaliteitsvolle implementatie staat of valt met: heldere bevoegdheden (incl. voorschrijven), goede interdisciplinaire afspraken, kwaliteitsvolle digitale ondersteuning, en financiering die teamzorg beloont. Reviews benadrukken ook het belang van werkplekomgeving en rol autonomie om burn-out te voorkomen en nurse-led functies duurzaam aantrekkelijk te houden.

Tot slot

De echte innovatie van nurse-led care zit niet in één techniek, maar in kwaliteitsvol herontwerp van structuren en zorgprocessen: bevoegdheden + protocollen + digitale opvolging + teamfinanciering, met verpleegkundigen in de regierol daar waar het kan. Het resultaat is een robuuster eerstelijnssysteem dat aantoonbaar even veilig is, vaak effectiever bij chronische zorg, toegankelijker voor patiënten en doelmatiger voor de samenleving - mits goed ingebed in opleiding, regelgeving en data-gestuurde kwaliteitscyclus.

Enkele voorbeelden

Bronnen (selectie)

Hartfalen: 

Hypertensie:

Diabetes:

Multiple Sclerose (MS):

  • Van Hijfte, L., Cambron, M., Crols, R., De La Meilleure, G., Govers, N., Vanopdenbosch, L., ... & MSNICE Study Group Buyle Maarten De Barsy Chantal De Keyser Jacques De Klippel Nina DE Vos Aurelie Geens Karine Maes Jen Swinnen Charlotte Van De Velde Kirsten Van Walleghem Phyllis. (2025). Multiple Sclerosis Nursing to Improve Care and Education (MSNICE): an observational study. BMC nursing, 24(1), 94.

Oncologie:

  • Decoene, E., & Van Hecke, A. (2023). Nurse-led care in de oncologische nazorg. CANCER CARE, 1(2), 16-23.

Digitale component:

Economische evaluaties:

Patiëntgerichte uitkomsten:

Implementatie & voorschrijven:

Popular posts from this blog

Het Budget Financiële Middelen (BFM) budgettair type A (Acuut)

Image
 Het Budget Financiële Middelen (BFM) vormt een belangrijk onderdeel van de financiering van de Belgische ziekenhuizen. De grafiek toont de evolutie van het Budget Financiële Middelen (BFM) voor de Belgische ziekenhuizen op 1 juli per onderdeel voor budgettair type A  (Acuut) (Bron FOD VVVL). Het BFM bestaat uit de volgende onderdelen: A: A1 : de investeringslasten A2 : de korte termijn kredietlasten A3 : investeringslasten van medisch-technische diensten. B: B1 : de kosten voor de gemeenschappelijke diensten; B2 : de kosten voor de klinische diensten B3 : de werkingskosten voor medisch-technische diensten; B4 : de kosten die gedekt worden door het bijzonder bedrag voorzien in artikel 99 van de wet op de ziekenhuizen evenals de kosten die op een forfaitaire wijze worden gedekt; B5 : kosten voor de werking van de ziekenhuisapotheek B6 : de kosten voortvloeiend uit de aanvullende voordelen, waarin voorzien wordt door de sociale akkoorden van 4 juli 1991, 22 november 1991, 1 maar...
Read more

Belgische S2-centra voor acute beroertezorg met invasieve procedures

Image
 Een beroerte (stroke) maakt deel uit van het  zogenaamde "First Hour Quintet" (FHQ) (severe trauma, respiratory failure, stroke, acute coronary syndrome, cardiac arrest) waarvan bekend is dat de evolutie en outcome sterk afhankelijk zijn van een tijdige medische interventie. Onder een tijdige interventie wordt begrepen een interventie binnen het uur na het optreden van de symptomen.  Jaarlijks worden ongeveer 25.000 Belgen door een beroerte getroffen. De kans op een goede uitkomst wordt in eerste instantie bepaald door de snelle toegang tot een acute (intraveneuze) beroertebehandeling (S1-centra). Sommige van deze patiënten dienen evenwel een mechanische verwijdering van een trombus te krijgen (trombectomie). Dat is een zeer gespecialiseerde invasieve behandeling die voortaan in gespecialiseerde centra wordt ondergebracht met erkenning voor het zorgprogramma voor acute beroertezorg met invasieve procedures (S2-centra). Het aantal patiënten met een beroerte dat voor een m...
Read more

Hervorming van de Belgische ziekenhuisfinanciering - struikelblokken & mogelijke hervormingsscenario's en hun voor- en nadelen

Inleiding De hervorming van de Belgische ziekenhuisfinanciering is al decennia onderwerp van debat. Hoewel de noodzaak tot hervorming breed wordt erkend -o.a. omwille van toenemende zorgkosten, vergrijzing en ongelijkheden - zijn er verschillende structurele en politieke obstakels die echte verandering bemoeilijken. De belangrijkste struikelblokken zijn: Complex institutioneel landschap België is een federale staat met bevoegdheden die onevenwichtig verspreid zijn over: Federale overheid (o.a. ziekenhuisfinanciering, RIZIV) Gemeenschappen en gewesten (o.a. preventie, infrastructuur) Deze versnippering leidt tot: Gebrekkige beleidscoördinatie (initiatieven, implementatie en organisatie) Trage besluitvorming Conflicten tussen bevoegdheidsniveaus (geen hiërarchie in bevoegdheden) Structurele versnippering: De financiering en bevoegdheden zijn verdeeld over het federale en regionale niveau (6e staatshervorming), wat hervormingen politiek complex maakt. Ziekenhuizen worden g...
Read more