Klinisch onderzoek in Europa - uitdagingen en opportuniteiten

Klinisch onderzoek in Europa richt zich sterk op aandoeningen met een grote ziektelast en/of toegevoegde waarde. Wat zijn dan ook de medische aandoeningen en specialismen waarin het meeste klinisch onderzoek wordt gedaan, gevolgd door enkele suggesties die de organisatie ervan mogelijks kunnen verbeteren. 

Meest onderzochte medische aandoeningen in Europa (klinisch onderzoek)

Kanker (Oncologie)

  • Veruit het grootste aantal klinische studies, gezien de maatschappelijke impact en uitdagingen (vb. EORTC).
  • Veel onderzoek naar borstkanker, longkanker, prostaatkanker, hematologische kankers (zoals leukemie en lymfoom).
  • Grote focus op innovatieve immunotherapie en doelgerichte therapieën.

Neurologische aandoeningen

  • Ziekten zoals Alzheimer, Parkinson, multiple sclerose (MS), epilepsie.
  • Neurowetenschappen zijn een snelgroeiend onderzoeksveld, mede door de vergrijzing en verzilvering van de bevolking.

Cardiovasculaire aandoeningen

  • Hartfalen, hypertensie, hartritmestoornissen, atherosclerose.
  • Veel trials met medische hulpmiddelen (stents, pacemakers) en geneesmiddelen.

Zeldzame ziekten (Orphan diseases)

  • Door EU-stimuleringsmaatregelen (zoals de Orphan Drug Regulation) is dit een groeigebied.
  • Veel trials zijn kleinschalig en noodzakelijkerwijs multicentrisch op Europese schaal.

Infectieziekten

  • HIV, hepatitis, tuberculose, antibioticaresistentie, en recent COVID-19.
  • Vaccinontwikkeling speelt hier een grote rol (vb. Vaccinopolis).

Immunologie en auto-immuunziekten

  • Reumatoïde artritis, lupus, inflammatoire darmziekten (IBD).
  • Veel gebruik van biologicals (bv. TNF-remmers).

Psychiatrie

  • Depressie, schizofrenie, bipolaire stoornis, ADHD.
  • Psychofarmaca en gedragstherapieën worden veel onderzocht.

Top medische specialismen in klinisch onderzoek

Non-communicable diseases (NCD's) blijven een belangrijke uitdaging vormen voor klinisch onderzoek in Europa. Ze zijn o.a. het resultaat van levensstijl, demografische ontwikkelingen (vergrijzing), omgevingsfactoren en verspreiden zich voornamelijk via socio-economische en culturele factoren.

  • Oncologie
  • Neurologie
  • Cardiologie
  • Hematologie
  • Immunologie / Reumatologie
  • Infectieziekten / Virologie
  • Psychiatrie / Psychologie
  • Kindergeneeskunde (met name bij zeldzame aandoeningen)
  • Gastro-enterologie (bijvoorbeeld IBD)

Hoe kan de organisatie van klinisch onderzoek in Europa worden verbeterd?

Snellere en geharmoniseerde goedkeuringsprocedures

  • De EU Clinical Trials Regulation (CTR 536/2014), ingevoerd in 2022, is een stap vooruit, maar implementatie verschilt per land.
  • Uniforme, transparante ethische toetsingsprocedures zijn cruciaal.

Meer samenwerking tussen Europese lidstaten

Betere toegang tot patiënten en data

  • Harmonisatie van elektronische patiëntendossiers (EHR/EPD) op basis van open internationale standaarden zou inclusie van deelnemers versnellen en secundair gebruik van gestructureerde klinische data faciliteren (EHDS, SNOMED CT, LOINC, ...).
  • Europese registers en biobanken beter toegankelijk maken voor onderzoekers.

Stimuleren van onderzoek naar zeldzame ziekten en niet-commerciële studies

  • Ziekenhuizen, academische instellingen en non-profit organisaties lopen vaak tegen bureaucratie en kosten aan.
  • Meer publieke financiering, belastingvoordelen en subsidieprogramma’s zijn nodig.
  • Publiek-private samenwerking mogelijk maken op Europees niveau binnen een transparant, goed geregeld juridisch en ethisch kader. 

Digitale en decentrale trials stimuleren

  • Gebruik van wearables, telemonitoring en eConsent kan participatie vergroten en trials efficiënter maken.
  • Pan-Europese en gefedereerde data-analyse mogelijkheden bevorderen op basis van open internationale standaarden (vb. EHDEN, OHDSI OMOP CDM, BD4BO, IHI, ...).
  • Juridische en ethische kaders hiervoor moeten zorgvuldig verder worden ontwikkeld, geïmplementeerd en gehandhaafd in de lidstaten van de EU.

Betere opleiding van onderzoekers en ethische commissies

  • Professionalisering van clinical trial units in ziekenhuizen en academische centra.
  • Training in Good Clinical Practice (GCP) en Europese en nationale regelgeving is essentieel.

Transparantie en publicatieplicht van alle resultaten

  • Nog steeds worden veel negatieve of neutrale resultaten m.i. niet of onvoldoende gepubliceerd.
  • Verplichte registratie én rapportage op EU Clinical Trials Register dient beter gehandhaafd worden.

Tot slot

Europa doet het goed qua klinisch onderzoek, vooral in oncologie, neurologie en zeldzame ziekten. Maar er is ruimte voor verbetering in efficiëntie, harmonisatie en transparantie. Het versterken van samenwerking tussen landen en digitalisering van trials zijn m.i. sleutels tot vooruitgang.

Popular posts from this blog

Het Budget Financiële Middelen (BFM) budgettair type A (Acuut)

Image
 Het Budget Financiële Middelen (BFM) vormt een belangrijk onderdeel van de financiering van de Belgische ziekenhuizen. De grafiek toont de evolutie van het Budget Financiële Middelen (BFM) voor de Belgische ziekenhuizen op 1 juli per onderdeel voor budgettair type A  (Acuut) (Bron FOD VVVL). Het BFM bestaat uit de volgende onderdelen: A: A1 : de investeringslasten A2 : de korte termijn kredietlasten A3 : investeringslasten van medisch-technische diensten. B: B1 : de kosten voor de gemeenschappelijke diensten; B2 : de kosten voor de klinische diensten B3 : de werkingskosten voor medisch-technische diensten; B4 : de kosten die gedekt worden door het bijzonder bedrag voorzien in artikel 99 van de wet op de ziekenhuizen evenals de kosten die op een forfaitaire wijze worden gedekt; B5 : kosten voor de werking van de ziekenhuisapotheek B6 : de kosten voortvloeiend uit de aanvullende voordelen, waarin voorzien wordt door de sociale akkoorden van 4 juli 1991, 22 november 1991, 1 maar...
Read more

Belgische S2-centra voor acute beroertezorg met invasieve procedures

Image
 Een beroerte (stroke) maakt deel uit van het  zogenaamde "First Hour Quintet" (FHQ) (severe trauma, respiratory failure, stroke, acute coronary syndrome, cardiac arrest) waarvan bekend is dat de evolutie en outcome sterk afhankelijk zijn van een tijdige medische interventie. Onder een tijdige interventie wordt begrepen een interventie binnen het uur na het optreden van de symptomen.  Jaarlijks worden ongeveer 25.000 Belgen door een beroerte getroffen. De kans op een goede uitkomst wordt in eerste instantie bepaald door de snelle toegang tot een acute (intraveneuze) beroertebehandeling (S1-centra). Sommige van deze patiënten dienen evenwel een mechanische verwijdering van een trombus te krijgen (trombectomie). Dat is een zeer gespecialiseerde invasieve behandeling die voortaan in gespecialiseerde centra wordt ondergebracht met erkenning voor het zorgprogramma voor acute beroertezorg met invasieve procedures (S2-centra). Het aantal patiënten met een beroerte dat voor een m...
Read more

Hervorming van de Belgische ziekenhuisfinanciering - struikelblokken & mogelijke hervormingsscenario's en hun voor- en nadelen

Inleiding De hervorming van de Belgische ziekenhuisfinanciering is al decennia onderwerp van debat. Hoewel de noodzaak tot hervorming breed wordt erkend -o.a. omwille van toenemende zorgkosten, vergrijzing en ongelijkheden - zijn er verschillende structurele en politieke obstakels die echte verandering bemoeilijken. De belangrijkste struikelblokken zijn: Complex institutioneel landschap België is een federale staat met bevoegdheden die onevenwichtig verspreid zijn over: Federale overheid (o.a. ziekenhuisfinanciering, RIZIV) Gemeenschappen en gewesten (o.a. preventie, infrastructuur) Deze versnippering leidt tot: Gebrekkige beleidscoördinatie (initiatieven, implementatie en organisatie) Trage besluitvorming Conflicten tussen bevoegdheidsniveaus (geen hiërarchie in bevoegdheden) Structurele versnippering: De financiering en bevoegdheden zijn verdeeld over het federale en regionale niveau (6e staatshervorming), wat hervormingen politiek complex maakt. Ziekenhuizen worden g...
Read more