Altijd volle ziekenhuisbedden: niet altijd goed nieuws voor het Budget Financiële Middelen (BFM)

Inleiding

Op het eerste gezicht lijkt een ziekenhuis dat voortdurend op volle capaciteit draait een teken van efficiëntie en noodzaak. Volle bedden suggereren immers een hoge vraag naar zorg en een maximaal gebruik van infrastructuur. Toch is deze aanname niet altijd correct, zeker niet binnen de context van het Belgisch financieringssysteem voor ziekenhuizen, en meer bepaald het Budget Financiële Middelen (BFM). In werkelijkheid kan een voortdurend vol ziekenhuis juist een financiële last worden wanneer de verblijfsduur van patiënten niet correct of onvoldoende wordt verantwoord.

Het BFM: een complexe verdeelsleutel

Het BFM is een jaarlijks budget dat door de federale overheid ter beschikking wordt gesteld aan Belgische ziekenhuizen. Dit budget wordt niet zomaar gelijk verdeeld over alle instellingen. Integendeel, het wordt berekend op basis van een reeks parameters, zoals de zorgzwaarte, het soort behandelingen, verpleegkundige activiteiten en - cruciaal in dit kader - het aantal verantwoorde ligdagen (Verantwoord Aantal Ligdagen, VAL). Het is het aantal verantwoorde ligdagen dat uiteindelijk zal leiden tot het verantwoord aantal bedden (Verantwoord Aantal Bedden, VAB).

Een verantwoorde ligdag is een ziekenhuisverblijf dat zowel administratief als medisch correct gedocumenteerd is. Het moet aantoonbaar noodzakelijk zijn dat de patiënt op die dag effectief in het ziekenhuis verbleef. Dit wordt geëvalueerd via onder andere medische dossiers, verpleegkundige registraties en case mix-indexen (APR-DRG, SOI). Enkel deze ligdagen worden in aanmerking genomen voor de berekening van het BFM.

Gefactureerde vs. verantwoorde ligdagen

Wanneer een ziekenhuis vol ligt, worden alle opnamedagen uiteraard gefactureerd aan het RIZIV en/of de patiënt. Dit zijn de zogenaamde gefactureerde ligdagen. Dit houdt in dat het ziekenhuis een rekening opstelt voor elke dag die een patiënt in een ziekenhuisbed doorbrengt, ongeacht of deze dag medisch noodzakelijk was of niet. Vanuit een puur boekhoudkundig standpunt zou men kunnen denken dat dit inkomsten genereert. En dat klopt, tot op zekere hoogte. Maar deze inkomsten zijn vaak beperkt en kunnen zelfs niet voldoende zijn om de werkelijke kosten te dekken, zeker als het om patiënten met lichte zorgbehoeften gaat.

In tegenstelling tot gefactureerde ligdagen, zijn verantwoorde ligdagen de enige die in aanmerking komen voor het BFM. Wanneer patiënten in het ziekenhuis blijven zonder dat er een duidelijke medische noodzaak is, worden die dagen niet aanvaard als “verantwoord”. Bijvoorbeeld: als een patiënt blijft wachten op een plaats in een woonzorgcentrum of als ontslagprocedures vertraging oplopen, worden die ligdagen mogelijk niet erkend in de berekening van het BFM.

De financiële paradox

Deze situatie creëert een paradox. Een ziekenhuis dat vol ligt met patiënten waarvan een aanzienlijk deel niet-verantwoorde ligdagen genereert, moet wél de volledige kosten blijven dragen: personeel, infrastructuur, voeding, medische zorgen, enzovoort. Maar de extra financiering via het BFM blijft achterwege, want enkel de verantwoorde verblijven tellen mee. Op lange termijn leidt dit tot financiële spanningen: meer werk, hogere kosten, maar geen evenredige stijging van het budget.

Daarenboven zorgt de permanente bezetting voor bijkomende risico’s. Het ziekenhuis beschikt over minder capaciteit voor nieuwe, acute opnames. Als gevolg hiervan kunnen opnames worden uitgesteld of doorgestuurd naar andere instellingen. Tegelijk stijgt de werkdruk op personeel, wat het risico op burn-out verhoogt, en dat heeft opnieuw zijn weerslag op de zorgkwaliteit én de koststructuur.

Deze figuur illustreert het verschil tussen een ziekenhuis met:

• Volledige bezetting (100%): veel gefactureerde ligdagen, maar slechts een deel daarvan is verantwoord volgens de BFM-criteria.
• Efficiënt beheer: iets lagere bezetting, maar alle gefactureerde ligdagen zijn volledig verantwoord, wat leidt tot een betere verhouding tussen werkbelasting en financiering.

De boodschap: meer bedden bezet betekent niet automatisch meer BFM-financiering. Verantwoorde ligdagen zijn de sleutel. 

Conclusie

Hoewel een hoge bezettingsgraad intuïtief als positief wordt ervaren, is dit binnen het Belgische ziekenhuisfinancieringsmodel eerder een waarschuwing dan een succesverhaal. Het BFM beloont niet het absolute aantal patiënten, maar het aantal medisch verantwoorde ligdagen. Wanneer ziekenhuizen vol liggen met patiënten die blijven zonder medische noodzaak, dan resulteert dat in een groeiende kloof tussen kosten en inkomsten. Een gefactureerde ligdag moet je ook kunnen verantwoorden voor het Budget Financiële Middelen (BFM). Dit maakt duidelijk dat efficiënt ziekenhuisbeheer niet draait om 'volle bedden', maar om doelmatige zorg, tijdige doorstroom en goede registratie van zorgnoden. Enkel zo kunnen instellingen duurzaam functioneren binnen de financiële kaders van het Belgische zorgsysteem.