Eén taal, één ruggengraat: hoe datastandaarden de digitale transformatie én het BFM vooruit duwen
Inleiding
Digitalisering van ziekenhuizen en een moderne, eerlijke ziekenhuisfinanciering (BFM) zijn twee kanten van dezelfde medaille. Zonder betrouwbare, herbruikbare data blijft elke hervorming blind; zonder een financiering die datakwaliteit beloont, verzandt digitalisering in losse projecten. In België staan vijf hefbomen centraal: SNOMED CT, LOINC, HL7 FHIR, SAM 2.0, en Be-SafeShare/CareSets - aangevuld met de hervorming van de artsennomenclatuur. Samen maken ze van data een gemeenschappelijke taal, van uitwisseling een routine, en van financiering een spiegel van de geleverde waarde.
1) De semantische en technische basis: SNOMED CT, LOINC en HL7 FHIR
SNOMED CT levert de klinische woordenschat waarmee probleemlijsten, diagnosen, allergieën en handelingen uniform worden geregistreerd. België is sinds 2013 lid, beheert een Belgische extensie die twee keer per jaar wordt geüpdatet, en gebruikt geverifieerde Nederlandse en Franse termen - zelfs met hergebruik van vertalingen uit o.a. SAM. Dat maakt gegevens begrijpelijk voor mens én machine en klaar voor secundair gebruik zoals kwaliteitsmeting en financieringscorrecties.
LOINC vult SNOMED CT aan voor labo-observaties. In de Belgische FHIR-gids voor laboratoria staat expliciet: voor “het merendeel van de vaak gebruikte metingen” moet de codificatie LOINC zijn, binnen een subset van FOD Volksgezondheid. Daardoor worden laboratorium-resultaten tussen ziekenhuizen, netwerken en eerstelijn vergelijkbaar - onmisbaar voor benchmarking en outcome-indicatoren.
HL7 FHIR (Fast Healthcare Interoperability Resources) is het afgesproken transportformaat. De Belgische Federal Core Profiles leggen federale profielen (Patient, Observation, AllergyIntolerance, …) en waardesets vast, zo dicht mogelijk bij de internationale standaard. De federale publicaties lopen sinds eind 2019 iteratief en vormen een herbruikbare basis waarop projecten verder bouwen. Resultaat: minder maatwerk, snellere koppelingen en auditeerbare datastromen.
2) Eén “bron van waarheid” voor medicatie: SAM 2.0
De Source Authentique des Médicaments (SAM) is de referentiedatabank voor geneesmiddelen, als open data aangeboden via het eHealth-platform. De inhoud wordt in real-time gevoed door o.a. FAGG/AFMPS, BCFI/CBIP en RIZIV/INAMI; voorschrijfsoftware moet SAM sinds 1 januari 2020 gebruiken. Voor ziekenhuizen betekent dit: consistente identificatie en prijzen/terugbetalingsvoorwaarden over voorschrift, voorraad, toediening en rapportering heen. Het SAM 2.0-datamodel bevat bovendien historiek en wetgevingscomponenten—precies wat je nodig hebt voor betrouwbare kostenallocatie en medicatieveiligheid.
3) Van standaarden naar zorgprocessen: Be-SafeShare en de CareSets
Be-SafeShare maakt multidisciplinaire gegevensuitwisseling concreet met CareSets: herbruikbare, gecodeerde informatieblokken (bv. Allergie, Vaccinatie, Patiëntwensen, Vitale parameters). Ze worden uitgewisseld via de regionale kluizen (Vitalink, RSB, RSW), gebruiken SNOMED CT/LOINC waar dat waarde toevoegt en zijn geprofileerd in FHIR. Eén patiënt, één consistente CareSet—zodat we niet langer PDF’s rondsturen maar structurele data delen die automatisch documenten (bv. ontslagbrief) kunnen samenstellen.
Be-SafeShare is verankerd in de eHealth-actieplannen en werkt use-case-gedreven met werkveldexperts: logisch datamodellen → Belgische FHIR-profielen → implementatie in software. Dit “registreer-een-keer, hergebruik overal” verlaagt registratielast, verhoogt datakwaliteit en maakt indicatoren en facturatie consistenter.
4) Nomenclatuur 2.0: coderen wat we doen, niet wie we zijn
De hervorming van de artsennomenclatuur verschuift van specialisme-gedreven codes naar een structuur die uitgaat van topografie/handeling/middel en werkt met attributen. Doelen: transparantie, minder onredelijke inkomensverschillen, ruimte voor tele-zorg en multidisciplinaire zorg, én een digitale beheerstool als unieke bron die prijszetting en controles voedt. Er komt bovendien een duidelijk onderscheid tussen het professionele honorarium en het deel dat operationele kosten dekt - een cruciale bouwsteen om de soms ondoorzichtige geldstromen tussen artsen en ziekenhuizen te hertekenen en beter aan te laten sluiten op het BFM.
5) Waarom dit alles het BFM sterker maakt
Het BFM verdeelt in 2025 €9,62 mld over de algemene ziekenhuizen en is goed voor circa 37% van hun omzet. Tegelijk investeert de overheid via het BFM in “Data capabilities” (€20 mln) om ruwe (ongestructureerde) data om te zetten in bruikbare informatie binnen zorg-netwerken. Zonder kwaliteitsvolle gestandaardiseerde, uitwisselbare data blijft dat dode letter. Met SNOMED/LOINC/FHIR, SAM en CareSets kan je: eerlijke case-mix en kwaliteitscorrecties opbouwen; realtime sturen op activiteit en uitkomst; transmurale trajecten financieren; en medicatie-uitgaven betrouwbaar koppelen aan episodes.
6) De belofte: van data naar vertrouwen
Als ziekenhuizen aan de bron kwaliteitsvolle (klinische) data registreren met SNOMED/LOINC, uitwisselen in FHIR, SAM gebruiken voor alles rond medicatie, en CareSets centraal zetten in EPD-schermen, ontstaat een keten met minder dubbele registratie en meer hergebruik - klinisch, operationeel én budgettair. De nomenclatuurhervorming sluit daarop aan met digitale, attribuut-rijke codes die rechtstreeks in dezelfde datastroom passen. Het gevolg is een BFM dat beter corrigeert voor klinische complexiteit, relevante prestaties en patiëntgerichte uitkomsten, en minder discussie kent over “de cijfers” omdat ze dezelfde taal spreken - van het bed van de patiënt tot in de boekhouding (MZG, FINHOSTA, BFM).
Kortom: wie vandaag investeert in een ergonomisch, efficiënt en effectief gebruik van SNOMED CT, LOINC, HL7 FHIR, SAM 2.0 en CareSets, en zijn zorgprocessen in het EPD klaarzet voor de nieuwe nomenclatuur, investeert niet in IT - maar in hoogwaardige, kwalitatieve en transparante zorg, minder registratielast, en een geloofwaardig BFM dat klinische waarde beloont in plaats van volume.
Bronnen:
Authentieke bron geneesmiddelen (SAM) (FAGG)
Be-Safeshare (Belgian Coordination Authority for Secure Standardized Multidisciplinary Health Data Exchange) (CSCT)
Be-SafeShare: multidisciplinaire elektronische gegevensuitwisseling tussen zorgverleners en patiënten (RIZIV)
SNOMED CT (FOD VVVL)
Laboratory IG Home Page (HL7 FHIR, BE)
Clustering pathology groups on hospital stay similarity (KCE Rapport 270C, 2016)
Hoe het nationale ziekenhuisbudget beheersen bij een DRG-financiering per opname? (KCE Rapport 392, 2024)
