Wat is een “community hospital” in België en hoe verhoudt het zich tot andere tweedelijns- en derdelijns/supraregionale ziekenhuizen?

Inleiding

In België is “community hospital” (nog) geen formeel juridisch statuut. Het is een zorgmodel dat door verschillende locoregionale ziekenhuisnetwerken wordt gebruikt om nabij, geïntegreerd en populatiegericht te werken: zorg dicht bij huis waar mogelijk, concentratie van hooggespecialiseerde zorg waar nodig. Het Plexus-netwerk (regio Leuven-Tienen-Diest) beschreef dit expliciet als drie pijlers: nabijheid, integratie met de eerste lijn en populatiegericht werken, met duidelijke afspraken over doorverwijzing naar een referentie- of universitair ziekenhuis en terugverwijzing naar de lokale setting. 

Kenmerken van een Belgisch community hospital

1. Nabijheid en basis-specialistische zorg

Een community hospital organiseert de basisspecialismen (interne geneeskunde, heelkunde, geriatrie, materniteit/pediatrie waar dat demografisch aangewezen is) en een hedendaagse diagnostische en dagziekenhuiscapaciteit. Het fungeert als eerste ziekenhuispoort voor zijn populatie, en verwijst voor complexe pathologie door binnen het netwerk. 

2. Sterke inbedding in de eerste lijn en transmurale zorg

De samenwerking met huisartsenkringen, eerstelijnszones en welzijnsactoren is structureel (gedeelde dossiers, zorgpaden, mobiele teams, terugverwijzing). Dit sluit aan op de Belgische hervormingslogica naar geïntegreerde zorg en netwerkwerking. 

3. Populatiegericht en preventie-/chronische zorg-georiënteerd

Het model vertrekt van de zorgbehoeften van de regio (bv. vergrijzing → versterkte geriatrie; chronische aandoeningen → coaching, dagopnames, revalidatie) met aandacht voor preventie en zelfmanagement. 

4. Werken binnen locoregionale netwerken

Sinds 1 januari 2020 maakt elk algemeen ziekenhuis deel uit van één locoregionaal ziekenhuisnetwerk. In 2025 zijn er 23 erkende netwerken. De overheid onderscheidt locoregionale zorgopdrachten die in elk netwerk aanwezig moeten zijn, en supraregionale zorgopdrachten die omwille van complexiteit/expertise geconcentreerd worden (bv. brandwondencentra, transplantatie, pediatrische hemato-oncologie, conventies). 

Gevolgen voor het Budget Financiële Middelen (BFM) voor een community hospital

Wat is het BFM?

Het BFM is de gesloten overheidsenveloppe die de werkings- en bepaalde investeringskosten van ziekenhuizen dekt. In januari 2025 werd het sectorbudget geraamd op € 9,62 mld, goed voor ruim een derde van de ziekenhuiskosten; honoraria-afdrachten zijn de tweede grote inkomstenbron. Het BFM is gestructureerd in delen A (infrastructuur/uitrusting), B (werking) en C (regularisaties). 

Bestaat er een “BFM-categorie” voor community hospitals?

Neen. Het BFM kent geen specifieke component “community hospital”. De BFM-dotatie van een ziekenhuis volgt de erkende diensten, functies, bedden (erkend/verantwoord), activiteiten en contracten die het ziekenhuis effectief aanbiedt binnen zijn netwerk. Concreet betekent dit dat de BFM-mix van een community hospital vooral bepaald wordt door zijn locoregionale portfolio (bv. spoed, geriatrie, oncologisch zorgprogramma, dialyse) en minder door supraregionale/expertisefuncties die in referentie- of universitaire centra geconcentreerd zijn. 

Hoe “werkt” dat in de praktijk? Enkele tastbare effecten:

  • Horizontale enveloppen gelden voor alle ziekenhuizen. Voorbeelden in 2024 - 2025 zijn cybersecurity-middelen of het Zorgpersoneelfonds. De verdeling is vaak deels forfaitair en deels pro rata bedden, wat impliceert dat kleinere community hospitals dezelfde vaste schijf krijgen maar een kleinere volumetrische schijf. (Bv. “Cybersecurity – one shot 2024 – NIS2”: 50% gelijk per ziekenhuis + 50% pro rata bedden.) 
  • Investerings- en uitrustingslijnen (delen A/B3) volgen de erkenning/aanwezigheid van zwaar materiaal en medisch-technische diensten (PET-scan, NMR, radiotherapie…). Community hospitals met een basisprofiel zullen (logischerwijs) minder uit deze specifieke lijnen halen dan een universitair ziekenhuis of supraregionaal referentiecentrum met geconcentreerde high-tech functies. De toekenning en indexering van zulke lijnen wordt in de technische nota’s gedetailleerd. 
  • Het is een gesloten budget. Tot vandaag blijft het BFM een gesloten enveloppe met subdelen (o.a. B2) en jaarlijkse technische bijsturingen; er lopen beleidsdiscussies over evolutie naar meer DRG-forfaits per opname met beheersmechanismen, maar dat vergt eerst een grondige hervorming van de ziekenhuisfinanciering. 

Kortom: voor een Belgisch community hospital is er geen aparte BFM-stroom; de impact is indirect en hangt af van (i) de rol in het netwerk (voornamelijk locoregionaal), (ii) de erkende diensten/functies/bedden en (iii) algemene, voor alle ziekenhuizen geldende horizontale BFM-maatregelen. 

Vergelijking: community hospital vs. (andere) tweedelijns en derdelijns/universitair-of-supraregionaal ziekenhuis

Mandaat en rol

  • Tweedelijns (specialistische) zorg: toegankelijk na verwijzing vanuit de eerste lijn; typisch in algemene ziekenhuizen. Een community hospital is in de Belgische realiteit doorgaans zo’n regionaal tweedelijnsziekenhuis met brede basis-specialismen en dagziekenhuis. 
  • Derdelijns/universitaire & supraregionale zorg: zeer gespecialiseerde, vaak zeldzame of hoogrisico-ingrepen en -zorgpaden die omwille van kwaliteit en schaal geconcentreerd worden in referentie-/universitaire centra (transplantatie, brandwonden, pediatrische top-oncologie, gespecialiseerde beroertezorg). Universitaire ziekenhuizen combineren dit met onderwijs en onderzoek en nemen een “last-resort” functie op. 

Patiëntenstromen en samenwerking

Community hospitals fungeren als hub dicht bij de woonplaats: zij starten diagnose/behandeling, verwijzen gericht door bij complexe casussen en nemen nabehandeling/chronische opvolging opnieuw op na tertiaire interventies. Dit past in de netwerklogica met locoregionale versus supraregionale zorgopdrachten en de 30-minuten bereikbaarheid voor locoregionale taken. 

Diensten en infrastructuur

  • Community/tweedelijns: spoedgevallen, inwendige, chirurgie (incl. dagheelkunde), geriatrie, pediatrie/materniteit (contextafhankelijk), basislabo/beeldvorming, dialyse, oncologisch zorgprogramma, revalidatie-samenwerking. 
  • Derdelijns/UZ/supraregionaal: toevoeging van medisch-technische topfuncties (radiotherapie-netwerk, complexe cardio-/neurochirurgie, transplantatie, brandwondencentrum, erfelijkheidscentra, enz.) en academische pijlers. 

Financieringsprofiel (BFM) in grote lijnen

  • Community/tweedelijns: BFM volgt het basisprofiel en populatievolume; relatief grotere weging van “breed inzetbare” lijnen en algemene horizontale maatregelen; relatief minder uit apparatuur-/topfunctielijnen die aan erkenningen en activiteitendrempels van tertiaire centra gekoppeld zijn. 
  • Derdelijns/UZ/supraregionaal: groter aandeel van BFM-componenten gelinkt aan geconcentreerde functies/uitrusting en (via het wettelijk kader) de academische opdracht; daarnaast blijven ook de horizontale BFM-enveloppen gelden. 

Tot slot

Een community hospital in België is best te beschouwen als strategische organisatievorm binnen een locoregionaal netwerk: dichtbij, geïntegreerd en populatiegericht, met duidelijke afspraken over escalatie naar tertiaire/supraregionale centra en terugverwijzing. Voor de financiering via het BFM heeft dit geen eigen label, maar het vertaalt zich in de samenstelling van de BFM-dotatie (welke diensten/functies/bedden men aanbiedt) en in het profiel van horizontale maatregelen die voor alle ziekenhuizen gelden. Het tweedelijns community hospital en het derdelijns universitair/supraregionaal ziekenhuis zijn dus complementair: samen maken ze de belofte waar van nabije zorg waar mogelijk en geconcentreerde expertise waar nodig. 

Bronnen:

Community hospitals bieden een antwoord op zorguitdagingen (Zorgnet-Icuro, 29/06/2022)

Transitie naar (meer) geïntegreerde zorg in België (KCE Rapport 359A, 2022)

Organisatie van Belgische ziekenhuizen

GZA Ziekenhuizen – Ziekenhuis Netwerk Antwerpen / Ziekenhuis aan de Stroom (BMA, Zaak nr. MEDE-CC-23/0037)

Technische nota bij de betekening van het Budget van Financiële Middelen op 1 januari 2025.

Wat is een eerstelijnszone? (Vlaanderen)

Financiering van Universitaire Ziekenhuizen (RUZB/CHAB)

Hoe het nationale ziekenhuisbudget beheersen bij een DRG-financiering per opname? (KCE Rapport 392, 2024)

Geconventioneerde gespecialiseerde centra en revalidatiecentra (RIZIV)



Popular posts from this blog

Het Budget Financiële Middelen (BFM) budgettair type A (Acuut)

Image
 Het Budget Financiële Middelen (BFM) vormt een belangrijk onderdeel van de financiering van de Belgische ziekenhuizen. De grafiek toont de evolutie van het Budget Financiële Middelen (BFM) voor de Belgische ziekenhuizen op 1 juli per onderdeel voor budgettair type A  (Acuut) (Bron FOD VVVL). Het BFM bestaat uit de volgende onderdelen: A: A1 : de investeringslasten A2 : de korte termijn kredietlasten A3 : investeringslasten van medisch-technische diensten. B: B1 : de kosten voor de gemeenschappelijke diensten; B2 : de kosten voor de klinische diensten B3 : de werkingskosten voor medisch-technische diensten; B4 : de kosten die gedekt worden door het bijzonder bedrag voorzien in artikel 99 van de wet op de ziekenhuizen evenals de kosten die op een forfaitaire wijze worden gedekt; B5 : kosten voor de werking van de ziekenhuisapotheek B6 : de kosten voortvloeiend uit de aanvullende voordelen, waarin voorzien wordt door de sociale akkoorden van 4 juli 1991, 22 november 1991, 1 maar...
Read more

Belgische S2-centra voor acute beroertezorg met invasieve procedures

Image
 Een beroerte (stroke) maakt deel uit van het  zogenaamde "First Hour Quintet" (FHQ) (severe trauma, respiratory failure, stroke, acute coronary syndrome, cardiac arrest) waarvan bekend is dat de evolutie en outcome sterk afhankelijk zijn van een tijdige medische interventie. Onder een tijdige interventie wordt begrepen een interventie binnen het uur na het optreden van de symptomen.  Jaarlijks worden ongeveer 25.000 Belgen door een beroerte getroffen. De kans op een goede uitkomst wordt in eerste instantie bepaald door de snelle toegang tot een acute (intraveneuze) beroertebehandeling (S1-centra). Sommige van deze patiënten dienen evenwel een mechanische verwijdering van een trombus te krijgen (trombectomie). Dat is een zeer gespecialiseerde invasieve behandeling die voortaan in gespecialiseerde centra wordt ondergebracht met erkenning voor het zorgprogramma voor acute beroertezorg met invasieve procedures (S2-centra). Het aantal patiënten met een beroerte dat voor een m...
Read more

Hervorming van de Belgische ziekenhuisfinanciering - struikelblokken & mogelijke hervormingsscenario's en hun voor- en nadelen

Inleiding De hervorming van de Belgische ziekenhuisfinanciering is al decennia onderwerp van debat. Hoewel de noodzaak tot hervorming breed wordt erkend -o.a. omwille van toenemende zorgkosten, vergrijzing en ongelijkheden - zijn er verschillende structurele en politieke obstakels die echte verandering bemoeilijken. De belangrijkste struikelblokken zijn: Complex institutioneel landschap België is een federale staat met bevoegdheden die onevenwichtig verspreid zijn over: Federale overheid (o.a. ziekenhuisfinanciering, RIZIV) Gemeenschappen en gewesten (o.a. preventie, infrastructuur) Deze versnippering leidt tot: Gebrekkige beleidscoördinatie (initiatieven, implementatie en organisatie) Trage besluitvorming Conflicten tussen bevoegdheidsniveaus (geen hiërarchie in bevoegdheden) Structurele versnippering: De financiering en bevoegdheden zijn verdeeld over het federale en regionale niveau (6e staatshervorming), wat hervormingen politiek complex maakt. Ziekenhuizen worden g...
Read more