Wetenschappelijk onderbouwd beleid bij AZ Maria Middelares (Gent) en AZ Sint-Vincentius (Deinze)
Inleiding: van academische inzichten naar bestuurspraktijk
Het AZ Maria Middelares ziekenhuis (erk. Nr. 017) uit Gent
doet het erg goed voor wat betreft het verantwoord inzetten van zijn beschikbare
beddencapaciteit. Uit persoonlijk interesse probeer ik de beleidsmatige en
operationele elementen die hier een bijdrage aan zouden kunnen leveren op een
rijtje te zetten (zie Marktaandeel evolutie verantwoorde bedden Belgische ziekenhuizen tussen 2016 en 2025 en Marktaandeel Belgische ziekenhuizen van 2008 tot 2023).
Prof. dr. ir. Pascal Verdonck (UGent) bracht zijn
academische expertise in medische technologie, innovatiemanagement en
value-based healthcare (VBHC) doelgericht binnen in het bestuur en de aansturing van
AZ Maria Middelares (Gent) en AZ Sint-Vincentius (Deinze). Hij was CEO van AZ
Maria Middelares en is vandaag voorzitter van de raad van bestuur. Daardoor kon
hij wetenschappelijk gefundeerde principes verankeren in beleid, organisatie en
dagelijkse werking. AZ Maria Middelares en AZ Sint-Vincentius vormen sinds 1 januari 2024 één vzw met twee
algemene ziekenhuizen en twee medische centra - een structuur die
schaalvoordelen en coherente capaciteitsplanning mogelijk maakt.
Beleidsprincipes: deugdelijk bestuur en value-based zorg
1) Deugdelijk bestuur en transparantie. De ziekenhuizen
legden de principes van “charter deugdelijk bestuur” expliciet vast: duidelijke
rollen voor bestuursorganen, ethische ankerpunten en consequente vertaling naar
strategische doelstellingen. Dat charter koppelt bestuur aan meetbare kwaliteit
en integere besluitvorming - een noodzakelijke voorwaarde om middelen en
capaciteit rationeel te alloceren.
2) Value-based healthcare als kompas. In beleidsteksten
staat value-based, kwaliteitszekere zorg centraal, met structurele aandacht
voor uitkomsten, patiëntbeleving en geïntegreerde zorg over de grenzen van
instellingen heen. Dit sluit rechtstreeks aan bij Verdoncks academische
expertise en zijn rol als thought leader rond waardegedreven zorg.
3) Netwerk- en fusielogica. Vanuit de personele unie (2017)
evolueerden de ziekenhuizen naar één vzw (2024), ingebed in het
E17-ziekenhuisnetwerk met consensus-governance. Die schaal en afstemming
ondersteunen een doelmatige spreiding van functies (bv. geriatrie) en voorkomen
dubbele, inefficiënte capaciteit.
Organisatieprincipes: procesgericht ontwerp, digitalisering en continu verbeteren
4) Procesgericht ziekenhuisontwerp. In 2015 koos AZ Maria
Middelares in zijn nieuwbouw expliciet voor een technologisch
interventiecentrum i.p.v. het klassieke “beddenhuis”. Die ontwerpkeuze vertaalt
wetenschappelijke inzichten over kortere ligduur en snelle doorstroom naar de
fysieke infrastructuur en processen (meer dagopnames, kortverblijf, digitale en operationele organisatie van efficiënte
OK-flows).
5) Digitalisering als enabler. De gezamenlijke implementatie
van een geïntegreerde RIS-oplossing (radiologie) over de sites Gent–Deinze
ondersteunt gedeelde planning, data-uitwisseling en personeelsinzet - een
schoolvoorbeeld van operationele synergie met impact op doorlooptijden en
productiviteit. Het Health Value Space Ghent (HVS) bundelt bovendien innovatie
rond telemonitoring en slimme sensoren.
6) Lean & continu verbeteren. Binnen AZ Maria Middelares
werden lean-methodes (o.a. 5S) toegepast om verspilling te reduceren en
zorgteams meer waarde-toevoegende tijd te geven. Concrete voorbeelden zijn
hertekende pre-operatieve stromen (preop-lounge) en time-studies op afdelingen
- klassieke, evidence-based verbetermethoden die meetbaar effect hebben op
doorstroming en inzet van mensen en middelen.
Operationele principes: kwaliteit en veiligheid als hefboom
7) Externe kwaliteitsborging. AZ Maria Middelares behaalde
meermaals JCI-accreditatie; AZ Sint-Vincentius is geaccrediteerd door Qualicor
Europe. Zulke kaders dwingen tot systematisch risicobeheer, standaardisatie
(bv. time-outprocedures) en continue verbetering. Dat is niet alleen goed voor
de patiënt, maar stabiliseert ook processen en kosten.
8) Proactieve patiëntveiligheid. Het Early-Warning/ Rapid
Response-concept met draadloze monitoring illustreert hoe klinische technologie
en protocollen onnodige intensieve zorg en reanimaties helpen voorkomen - een
directe winst in uitkomst én efficiëntie.
Effect op werking én op het verantwoorde aantal bedden (BFM)
De Belgische ziekenhuisfinanciering (Budget Financiële Middelen, BFM) baseert zich o.m.
op verantwoorde bedden. Het totale aantal verantwoorde ligdagen wordt per bedindex gedeeld door een normatieve bezettingsgraad (typisch 70–90% naargelang de dienst) en vermenigvuldigd met 365. Dat leidt tot het aantal verantwoorde bedden dat mee het budget bepaalt. Officiële documenten herhalen die formule en
gebruiken ze in de jaarlijkse betekening van het BFM. Het nationale Budget Financiële Middelen (BFM) is een gesloten budget met verschillende (sub-)delen. Het B2- onderdeel is het grootste onderdeel en omvat o.a. het budget voor verpleging.
De hierboven geschetste principes beïnvloeden de teller
(verantwoorde dagen i.k.v. BFM) én de operationalisering van capaciteit:
- Kortere ligduur & meer dagopnames (ingegeven door interventiecentrumlogica en lean-flows) verlagen het aantal klassieke verpleegdagen per opname. Daardoor daalt - bij gelijkblijvende activiteit—het aantal verantwoorde bedden dat nodig is voor eenzelfde zorgvolume. Dat helpt overcapaciteit vermijden en houdt de beddenmix (CD/E/M/G) dichter bij de “verantwoorde” realiteit waarop BFM rekent.
- Netwerk- en vzw-sturing maakt herverdeling van activiteiten en associaties mogelijk (bv. gezamenlijke exploitatie geriatrie), waardoor de verantwoorde dagen per locatie/dienst beter aansluiten bij de werkelijke vraag en programmatie. Dat stabiliseert de budgetcomponenten die aan dagen en opnames zijn gekoppeld.
- Kwaliteit loont ook budgettair. P4P-elementen (bv. mortaliteitsindicatoren) worden mee vermenigvuldigd met de verantwoorde bedden - systematische kwaliteitsverbetering levert dus, ceteris paribus, een gunstigere score én een proportionele budgetimpact op.
Concrete schaal en activiteit. In 2023 rapporteerden de
ziekenhuizen: 542 erkende bedden (Gent) en 165 erkende bedden (Deinze), met
30.438 respectievelijk 7.017 opnames en 47.073 resp. 11.020 dagziekenhuisdagen.
Deze mix illustreert de bewuste verschuiving naar dagopnames en kortverblijf,
in lijn met de ontwerp- en procesfilosofie. (de officiële formule maakt duidelijk hoe kortere
verblijven en efficiënte doorstroom de BFM-basis gunstig beïnvloeden.)
Tot slot: samenhang tussen wetenschap, bestuur en budget
Onder leiding van prof. Verdonck werden deugdelijk bestuur, waardegedreven zorg (VBHC), proces-georiënteerd ontwerp, digitalisering en lean-verbetering geen losse initiatieven, maar een samenhangend managementsysteem. De resultaten zijn een gevolg van organisatie en teamwork en de inzet van alle medewerkers van AZ Maria Middelares, AZ Sint-Vincentius en de medische centra in Aalter en Gentbrugge, leveren een belangrijke bijdrage tot het uiteindelijke resultaat.
Het resultaat is een aantoonbaar professionelere werking
(kwaliteit, veiligheid, doorstroom) én een verantwoorde bedden- en
middeleninzet die coherent is met de BFM-logica. Zo wordt “GezondheidsZorg met
een Ziel” tegelijk efficiënt en duurzaam georganiseerd - over beide sites heen.
Bronnen: publicaties Prof. P. Verdonck, AZ Maria Middelares, MijnZiekenhuis
