Waarom MZG/VG-MZG en BFM ertoe doen voor verpleegkundigen in Belgische ziekenhuizen

 Inleiding

In de Belgische ziekenhuizen lopen twee sporen die rechtstreeks relevant zijn voor verpleegkundigen: MZG (Minimale Ziekenhuis Gegevens) en BFM (Budget Financiële Middelen). MZG is de nationale registratie waarmee alle niet-psychiatrische ziekenhuizen hun geanonimiseerde administratieve, medische én verpleegkundige gegevens aan de FOD Volksgezondheid (FOD VVVL) bezorgen; sinds registratiejaar 2008 vervangt MZG de vroegere MKG en MVG. MKG werd sinds 2008 MG-MZG en MVG werd VG-MZG. De FOD gebruikt MZG onder meer om het beleid, de erkenningsnormen en zelfs de ziekenhuisfinanciering te onderbouwen. 

Wat is MZG/VG-MZG in de praktijk?

MZG bundelt zes data-domeinen, waaronder VG-MZG (de verpleegkundige gegevens). Die VG-MZG registraties geven een beeld van de uitgevoerde verpleegkundige interventies per zorgperiode en per verpleegeenheid, aan de hand van vastgelegde items en codeerregels. De richtlijnen beschrijven expliciet hoe, waar en wanneer verpleegkundige items worden vastgelegd (o.a. per verpleegeenheid, met afbakening van observatiedagen).

Op nationaal niveau publiceert de FOD VVVL periodieke VG-MZG-rapporten die de verpleegkundige zorg in Belgische ziekenhuizen kaart brengen; de gegevens worden traditioneel vier keer per jaar geregistreerd als onderdeel van de Minimale Ziekenhuis Gegevens (MZG).

Voor de klinische (medische) component classificeert de FOD VVVL de ziekenhuisverblijven op basis van APR-DRG (All Patient Refined Diagnosis Related Groups). Die case-mix-indeling maakt eerlijke vergelijkingen mogelijk tussen afdelingen en ziekenhuizen en vormt een belangrijke kapstok voor klinische (medische) activiteit, complexiteit en planning. 

Naast data-inzameling voorziet de FOD VVVL feedback op niveau van elk ziekenhuis, zodat teams zichzelf kunnen spiegelen (benchmark/marktaandeel) aan “gelijkaardige” instellingen en hun beleid/organisatie bijsturen. Aanlevering gebeurt via het beveiligde Portahealth-portaal. 

 Wat is het BFM? (en hoe groot is het)

Het Budget Financiële Middelen (BFM) is het gesloten federale budget dat jaarlijks wordt vastgesteld en verdeeld over de ziekenhuizen volgens wettelijke formules (Koninklijk Besluit (KB) van 25 april 2002, gecoördineerde versie 10/04/2025). Het KB beschrijft de opbouw in delen A, B en C, met binnen deel B onder meer onderdelen B1 t.e.m. B9 (structurele en activiteit-gerelateerde componenten). 

In januari 2025 werd het BFM voor de sector geraamd op € 9,62 miljard, goed voor meer dan een derde van de totale omzet van algemene ziekenhuizen in België; het blijft dus één van de grootste inkomstenbronnen naast artsenhonoraria (retrocessie). 

Technische nota’s (1/01 en 1/07) lichten telkenmale indexering, nieuwe lijnen (bv. Zorgpersoneelfonds) en aanpassingen toe. Ze tonen ook hoe opmerkingen en herzieningen worden verwerkt - een reminder dat correcte registraties uiteindelijk belangrijke financiële gevolgen kunnen hebben. 

De schakel tussen MZG en BFM

De FOD VVVL stelt zwart op wit dat MZG dient om onder meer de ziekenhuisfinanciering te organiseren. Concreet: MZG levert de gestandaardiseerde basis waarmee activiteit, case-mix en zorgprofielen in kaart worden gebracht; die profielen voeden beleidskeuzes en verdeelsleutels binnen de BFM-regels van het KB. De case-mix van een Belgisch ziekenhuis verwijst naar de complexiteit en diversiteit van de patiënten die behandeld worden, inclusief de aard en ernst van de aandoeningen. 

Een zichtbaar voorbeeld is het dagziekenhuis: de financiering daarvan loopt via BFM-onderdelen B1, B2, B4 en B9 - elk met eigen logica. Zonder consistente, vergelijkbare registratie (MZG) is een eerlijke verdeling praktisch onmogelijk.

Aangezien het bij het Budget Financiële Middelen (BFM) om een gesloten enveloppe gaat, is het verlies van het ene ziekenhuis ook de winst voor een ander ziekenhuis. Onzorgvuldige of onvolledige registratie van medische (medisch dossier, MG-MZG) en verpleegkundige (verpleegkundig dossier, VG-MZG) gegevens in een ziekenhuis kan dan ook een ziekenhuis in financiële problemen brengen en de financiële problemen van een ander Belgisch ziekenhuis verminderen. Wat niet via het BFM kan worden gefinancierd moet dan zo nodig noodgedwongen door besparingen op uitgaven of via de afdrachten van de artsen (retrocessie) worden gecompenseerd.

 Waarom is dit belangrijk voor verpleegkundigen?

1) Zichtbaarheid van verpleegkundige zorg en workload

VG-MZG vertaalt dagelijkse verpleegkundige interventies naar gestandaardiseerde VG-MZG data. Dat geeft gewicht aan verpleegkundige activiteiten in ziekenhuis-brede discussies over capaciteit, werkdruk (ziekteverzuim, burn-out) en organisatie, en het maakt benchmarking met “peers” mogelijk via de FOD VVVL-feedback. 

2) Kwaliteitsverbetering en patiëntveiligheid

APR-DRG-gebaseerde rapportages en MZG-feedback laten teams trends zien in zorgcomplexiteit, verblijfsstromen en outcomes. Dit ondersteunt gerichte verbeteracties (protocollen, skill-mix, patiëntflow), waarbij verpleegkundige data het verpleegkundig perspectief zichtbaar houden. 

3) Financiering, staffing en projecten

Het BFM bepaalt de financiële speelruimte van het ziekenhuis. Maatregelen en enveloppen (bv. lijnen in B9 zoals het Zorgpersoneelfonds) worden in technische nota’s en KB-wijzigingen uitgewerkt en verdeeld. Correcte, volledige verpleegkundige dossiervoering en MZG-registraties helpen om het juiste profiel en volume van verpleegkundige zorg te onderbouwen wanneer budgetten worden vastgesteld, opgevolgd of herzien (verantwoorde bestaffing en personeelsinzet i.f.v. VG-MZG en verantwoorde ligduur/verantwoorde bedden).

4) Professionele verantwoordelijkheid en datakwaliteit

De Belgische VG-MZG-richtlijnen leggen vast hoe verpleegkundige items uit het verpleegkundig dossier dienen gecodeerd; kwaliteit en consistentie zijn daarbij cruciaal. Consistentie tussen de verschillende domeinen van MZG, de nomenclatuur (RIZIV) en medicatie (FAGG) zijn daarbij uiteraard in acht te nemen. Onvolledige of foutieve registraties verzwakken zowel interne sturing als externe verantwoording (en kunnen bij externe audits en herzieningen een financiële impact hebben). 

Praktische implicaties op de werkvloer

• Registreer de relevante verpleegkundige handelingen volgens de VG-MZG handleiding (eenheid, zorgperiode, observatiedagen, items) en borg interne audits/opleidingen rond VG-MZG-codering. Zoals bij alle datagedreven processen geldt ook hier GIGO (Garbage In, Garbage Out).
• Gebruik de FOD VVVL-feedback om je ziekenhuis en verpleegafdeling te spiegelen (benchmark) aan vergelijkbare verpleegafdelingen en acties te prioriteren (bestaffing, skill-mix, planning, protocollen, zorgprocessen).
• Volg BFM-communicatie (technische nota’s BFM) om te begrijpen welke (zorgproces-)lijnen of projecten verpleegkundig relevant zijn (bv. dagziekenhuisfinanciering in B1/B2/B4/B9, zorgpersoneelfondsen). 

Tot slot

Voor verpleegkundigen maakt MZG/VG-MZG het geleverde (bedside) zorgwerk tastbaar en vergelijkbaar; BFM vertaalt het beleids- en activiteitendebat naar werkingsmiddelen voor het ziekenhuis. Een degelijke, kwaliteitsvolle registratie van relevante verpleegkundig activiteiten (VG-MZG) en het lezen van de terugkoppeling (MZG/BFM) versterken kwaliteitszorg, positioneren het verpleegkundig beroep in beleidskeuzes en helpen de juiste financiering van het ziekenhuis mee mogelijk maken. 

Bronnen

FOD Volksgezondheid – Minimale Ziekenhuis Gegevens (MZG) (doel, vervanging MKG/MVG, beleid/financiering, Portahealth, wettelijke basis). 

FOD Volksgezondheid – MZG Richtlijnen “Domein 4 – Verpleegkundige gegevens” (definitie, items, zorgperiode, observatie-/registratiemomenten).

FOD Volksgezondheid – MZG - Publicaties MZG

FOD Volksgezondheid – MZG Het aantal ziekenhuisverblijven per All Patient Refined Diagnosis Related Groups (APR-DRG)

FOD Volksgezondheid – MZG - Publicaties - Prevalentie van ziektebeelden in een ziekenhuis

FOD Volksgezondheid – Verpleegkundige gegevens (nationale rapportering, aanleveringsperiodes)

FOD Volksgezondheid – MZG APR-DRG publicaties (case-mix indeling en jaarlijkse rapporten). 

KB 25/04/2002 betreffende vaststelling en vereffening van het BFM (structuur delen A/B/C, onderdelen). Versie 10/04/2025.

FOD Volksgezondheid – Technische nota BFM 01/01/2025 (indexering, lijnen, herzieningen, o.a. Zorgpersoneelfonds).

FOD Volksgezondheid – Financiering ziekenhuizen

Gezond België / FOD Volksgezondheid  – Financiering algemene ziekenhuizen (rol en grootteorde BFM in omzet 2025; aandeel t.o.v. andere inkomstenbronnen).

FRZV – Advies dagziekenhuis (BFM-onderdelen B1, B2, B4, B9 bij dagziekenhuisfinanciering).

Conceptueel kader voor de hervorming van de ziekenhuisfinanciering (KCE Rapport 229A, 2014)

Zorgnet/Icuro - Hoe het nationale ziekenhuisbudget onder controle houden bij het invoeren van een nieuwe financiering?