Waarom operationele, tactische en strategische analyses onmisbaar zijn voor MZG, zorgkwaliteit en BFM in Belgische ziekenhuizen

Inleiding

Belgische ziekenhuizen werken in een context waarin gegevenskwaliteit rechtstreeks samenhangt met zorgkwaliteit én met financiering. De Minimale Ziekenhuisgegevens (MZG) zijn wettelijk verplicht, worden halfjaarlijks via het beveiligde Portahealth-portaal aangeleverd en dienen zowel het overheidsbeleid als het interne ziekenhuisbeleid (met feedback en benchmarking). Een deel van het Budget Financiële Middelen (BFM) - het gesloten macrobudget voor ziekenhuizen - wordt verdeeld op basis van activiteit en case-mix (APR-DRG/SOI), en het BFM zelf kent een duidelijke structuur in onderdelen A, B en C. Dat maakt de kwaliteit van registratie, analyse en sturing op elk niveau (operationeel, tactisch, strategisch) cruciaal.

1) Belang per analysetype

Operationeel (dagelijkse processen, datakwaliteit, procesoptimalisatie, budgetbewaking)

  • Dagelijkse datakwaliteit en correcte data-invoer in het EPD: MZG omvat 6 domeinen (structuur, personeel, administratief, verpleegkundig, medisch, facturatie) verspreid over 27 bestanden. Fouten of onvolledigheden (bv. diagnoses, procedures, “present on admission”) ondermijnen zowel kwaliteitsindicatoren als de latere groepering naar APR-DRG’s (case mix). De FOD Volksgezondheid voorziet voor de aanlevering van de MZG-data in Portahealth (iSubmission) ook iFollow-up met automatische controles en feedback (technische controles, basiscontroles en multidomeincontroles).
  • Directe impact van operationele op financiering: MZG worden gebruikt voor de verdeling van (een deel van) het BFM. Zonder nauwkeurige, tijdige registratie aan de bron (EPD) en medische/verpleegkundige codering (MG-MZG, VG-MZG) vertekent de case-mix en kan de budgetverdeling nadelig uitdraaien.
  • Zorgprocesoptimalisatie aan het bed en in de flow: operationele dashboards voor spoed, OK-planning, ontslagstroom en doorlooptijden ondersteunen de klinische werking en verlagen onnodige verblijfsdagen, wat ook het (gesloten) budget beter laat renderen. In België wordt een belangrijk gedeelte van de B-delen van het BFM (werking) verdeeld op basis van activiteit en regels per subdeel. 

Tactisch (afdelingssturing, middellange termijn, rapportering, budgetallocatie, trends)

  • Afdelingsrapportering & case-mix: regelmatige APR-DRG/SOI-analyses, ligduur-benchmarking en heropnames helpen (multidisciplinaire) zorgteams doelgericht verbeteren. België gebruikt APR-DRG’s niet als betaling per prestatie, maar om delen van het gesloten budget te verdelen - met nationale gemiddelde (verantwoorde) ligduren als weging.
  • Kwaliteitsmonitoring: ziekenhuizen rapporteren en vergelijken kwaliteitsindicatoren via Zorgkwaliteit.be (VIKZ), wat tactisch leren en verbeteren versnelt.
  • Budgetallocatie: inzicht in de BFM-onderdelen (B1 t/m B9) laat gerichte inzet van middelen toe (bv. klinische diensten, apotheek, sociaal akkoord).

Strategisch (langetermijnbeleid, duurzaamheid, benchmarking)

  • Langetermijnbeleidsvorming: MZG zijn expliciet bedoeld om zowel overheids- als ziekenhuisbeleid te ondersteunen met nationale én individuele feedback. Strategische keuzes (portfolio, concentratie, netwerksamenwerking) worden sterker met robuuste MZG-analyses en externe benchmarks. 
  • Financiële duurzaamheid: het BFM is een gesloten macrobudget dat de voorbije jaren is gegroeid en waarvan ~37% van de ziekenhuisomzet (2023) komt; de individuele toebedeling is complex en ex post gecorrigeerd. Strategische budgetscenario’s zijn dus onmisbaar.
  • Doelgerichte investeringen & projecten: recente technische nota’s tonen specifieke BFM-lijnen (bv. cybersecurity (C2/B4)) en maken het belangrijk om strategische projectfinanciering proactief te capteren. 

2) Praktische implementatie in een Belgisch ziekenhuis

Datagovernance & architectuur

  1. Stuurgroep MZG/BFM (medisch directeur, hoofdarts, financiën, kwaliteits- en data-officer).
  2. Datamodel is “single source of truth”: EPD → staging → datakwaliteitsregels → MZG-datamart (27 bestanden) → Portahealth. Gebruik de FOD-richtlijnen en foutcontroles (iFollow-up).
  3. Coderingsexpertise (ICD-10-CM/ICD-10-PCS) en APR-DRG-groepering met maandelijkse audits van “top foutpatronen” aan de bron (EPD) en bij de medisch codering.
  4. Koppeling naar BFM-rekenlogica: mapping van zorgactiviteit naar B-delen; simulaties bij wijzigende rules; monitoring van indexeringen en correcties.

Operationele besturing (dagelijks/wekelijkse cadans)

  • Spoed- & bedflow-dashboards: instroom, triage, wachttijden, “time-to-doctor”, opnamedruk (crowding), ontslag in de voormiddag.
  • Datakwaliteitsmonitor: ontbrekende diagnoses/procedures, POA-vlaggen, inconsistenties tussen MZG-domeinen, blokkerende Portahealth-fouten; “first time right”-targets.
  • Budgetmonitor: real-time zicht op kostenplaatsen t.o.v. BFM-onderdelen; signalering van volume-/case-mix-verschuivingen die financiering beïnvloeden.

Tactische cyclus (maandelijks/kwartaal)

  • Case-mixboard per dienst (APR-DRG/SOI, ligduur vs. benchmark, heropnames, (potentieel vermijdbare) complicaties, dagchirurgie-ratio).
  •  Kwaliteitsboard met VIKZ/VIP-indicatoren en patiëntbeleving (Vlaamse Patiëntenpeiling). 
  •  Service-line P&L gekoppeld aan BFM-subdelen en honoraria-afdrachten; scenario’s voor capaciteit/portfolio.

Strategische cyclus (halfjaarlijks/jaarlijks)

  • Portfolio- en netwerkstrategie op basis van MZG-epidemiologie, doorverwijspatronen, en publieke indicatoren (zorgkwaliteit.be).
  • BFM-strategie: anticiperen op wijzigingen (technische nota’s), benutten van projectlijnen (bv. Hospital Outbreak Support Team (HOST), Data capabilities), risico-analyse van ex post-correcties door de gesloten budgetlogica. 
  • Transparantie & accreditatie (JCI/NIAZ & ICHOM): verankeren van kwaliteitscultuur en externe toetsing aan internationale wetenschappelijk onderbouwde en gevalideerde standaarden. ICHOM (International Consortium for Health Outcomes Measurement) is een internationaal samenwerkingsverband dat meetinstrumenten heeft ontwikkeld om de uitkomsten van medische zorg te kunnen vergelijken.

3) Voorbeelden van best practices (Belgische context)

  • Transparantie via VIKZ/Zorgkwaliteit.be: Vlaamse ziekenhuizen publiceren en benchmarken kwaliteitsindicatoren publiek; dat ondersteunt klinische verbetering én beleid. UZ Gent communiceert expliciet dat het al zijn resultaten publiek maakt; UZ Leuven verwijst naar de beschikbare indicatorensets..
  • Integraal kwaliteitsmodel: AZ Groeninge is houder van het JCI-kwaliteitslabel. UZ Leuven werkt met het eigen FlaQuM (evidence-based kwaliteitsmodel met 15 dimensies), waardoor kwaliteitsdata systematisch in beleid en praktijk landen.  
  • Databeveiliging als randvoorwaarde voor betrouwbare analyses: AZ Maria Middelares behaalde ISO 27001/27701 - een best practice voor governance, dataveiligheid en privacy die de continuïteit van data-gedreven zorgsturing ondersteunt.
  • Digitale monitoring & early warning: piloot met draadloze sensoren die vitale parameters real-time naar het EPD sturen (AZ Maria Middelares & Philips) toont hoe operationele datazorg leidt tot sneller ingrijpen en minder escalaties.
  • BFM-organisatie als kernproces: ziekenhuizen beschrijven BFM als “foto van de activiteit” met jaarlijkse verzending - een expliciete, gestructureerde operatie die interne controles en codering nodig heeft.

(Aanvullend: het Rekenhof benadrukt belang van EPD-integratie, groeperingssoftware en systematische kwaliteitscontroles; dit bevestigt bovengenoemde best practices.)

4) Mogelijke gevolgen van onvoldoende analyses en controles

1. Financiële gevolgen

Onvolledige of incorrecte MZG-data beïnvloeden de APR-DRG/SOI-case-mix en dus de budgetverdeling; in een gesloten en complex BFM-systeem creëert dat financiële onzekerheid en kan het structureel middelen kosten.

Aangezien het bij het Budget Financiële Middelen (BFM) om een gesloten enveloppe gaat, is het verlies van het ene ziekenhuis ook de winst voor een ander ziekenhuis. Onzorgvuldige of onvolledige medische dossiervoering in een ziekenhuis kan dan ook een ziekenhuis in financiële problemen brengen en de financiële problemen van een ander Belgisch ziekenhuis verminderen. Wat niet uit het medisch dossier (BFM) kan worden gefinancierd moet dan zo nodig noodgedwongen door besparingen op uitgaven of via de afdrachten van de artsen (retrocessie) worden gecompenseerd.

2. Zorgkwaliteitsrisico’s

Zonder betrouwbare proces- en uitkomstdata (en zonder publieke indicatoren/benchmarks) worden verbeterkansen gemist; bovendien ondergraaft dat de ziekenhuisbrede leercyclus waarop zorgkwaliteit steunt (potentieel vermijdbare complicaties, potentieel vermijdbare heropnames, never events).

3. Compliance- en reputatierisico’s

 Het Rekenhof wees op laattijdige aanlevering, variabele coderingskwaliteit en nood aan sanctiebeleid; terugkerende fouten kunnen leiden tot audits, correcties en imagoschade (vb. DGEC, EAZ, zorginspectie, ...).

4. Strategisch gemiste kansen

Ziekenhuizen die BFM-wijzigingen en projectlijnen (bv. cybersecurity, data-capaciteiten) niet opvolgen, laten potentiële financiering en innovatie liggen. 

Tot slot

Voor Belgische ziekenhuizen zijn operationele datakwaliteit en processturing de basis, tactische case-mix- en kwaliteitsrapportering de hefboom, en strategische benchmarking en BFM-strategie de vangrail voor lange-termijnduurzaamheid. Het MZG-kader - met Portahealth, iFollow-up en feedback - biedt de noodzakelijke infrastructuur; het BFM maakt de gevolgen van goede of slechte analyses tastbaar. Wie deze drie niveaus consequent combineert, verbetert zorgprocessen, zorgkwaliteit én financiële slagkracht tegelijk

Bronnen

FOD Volksgezondheid – Minimale Ziekenhuis Gegevens (MZG) (doelstellingen, wettelijke basis, Portahealth/feedback)

FOD Volksgezondheid – Inleiding MZG (wettelijk kader, 6 domeinen/27 bestanden, iFollow-up, halfjaarlijkse aanlevering, POA).

Naar een gezond België – Financiering algemene ziekenhuizen (omzet 2023, aandeel BFM, opbouw BFM in delen A/B/C en subdelen).

KCE Report 392 (2024) – Hoe het nationale ziekenhuisbudget beheersen bij een DRG-financiering per opname? (rol APR-DRG/SOI in België, complexiteit/gesloten budget).

Technische nota BFM 1/1/2025 – recente wijzigingen en lijnen (o.a. cybersecurity, indexeringsregels)

Rekenhof (2017) – Minimale ziekenhuisgegevens en verwante registratiesystemen (financieringsgebruik MZG, EPD-integratie, groeperingssoftware, kwaliteitsissues).

Zorgkwaliteit.be / VIKZ – platform en indicatoren (transparantie en benchmarking).

UZ Leuven – kwaliteitsindicatoren & FlaQuM-model; JCI-accreditatie.

UZ Gent – expliciete keuze voor publieke rapportering van indicatoren. 

AZ Maria Middelares – ISO 27001/27701 (dataveiligheid) en telemonitoring-piloot met Philips (operationele datatoepassing).

Popular posts from this blog

Het Budget Financiële Middelen (BFM) budgettair type A (Acuut)

Image
 Het Budget Financiële Middelen (BFM) vormt een belangrijk onderdeel van de financiering van de Belgische ziekenhuizen. De grafiek toont de evolutie van het Budget Financiële Middelen (BFM) voor de Belgische ziekenhuizen op 1 juli per onderdeel voor budgettair type A  (Acuut) (Bron FOD VVVL). Het BFM bestaat uit de volgende onderdelen: A: A1 : de investeringslasten A2 : de korte termijn kredietlasten A3 : investeringslasten van medisch-technische diensten. B: B1 : de kosten voor de gemeenschappelijke diensten; B2 : de kosten voor de klinische diensten B3 : de werkingskosten voor medisch-technische diensten; B4 : de kosten die gedekt worden door het bijzonder bedrag voorzien in artikel 99 van de wet op de ziekenhuizen evenals de kosten die op een forfaitaire wijze worden gedekt; B5 : kosten voor de werking van de ziekenhuisapotheek B6 : de kosten voortvloeiend uit de aanvullende voordelen, waarin voorzien wordt door de sociale akkoorden van 4 juli 1991, 22 november 1991, 1 maar...
Read more

Belgische S2-centra voor acute beroertezorg met invasieve procedures

Image
 Een beroerte (stroke) maakt deel uit van het  zogenaamde "First Hour Quintet" (FHQ) (severe trauma, respiratory failure, stroke, acute coronary syndrome, cardiac arrest) waarvan bekend is dat de evolutie en outcome sterk afhankelijk zijn van een tijdige medische interventie. Onder een tijdige interventie wordt begrepen een interventie binnen het uur na het optreden van de symptomen.  Jaarlijks worden ongeveer 25.000 Belgen door een beroerte getroffen. De kans op een goede uitkomst wordt in eerste instantie bepaald door de snelle toegang tot een acute (intraveneuze) beroertebehandeling (S1-centra). Sommige van deze patiënten dienen evenwel een mechanische verwijdering van een trombus te krijgen (trombectomie). Dat is een zeer gespecialiseerde invasieve behandeling die voortaan in gespecialiseerde centra wordt ondergebracht met erkenning voor het zorgprogramma voor acute beroertezorg met invasieve procedures (S2-centra). Het aantal patiënten met een beroerte dat voor een m...
Read more

Hervorming van de Belgische ziekenhuisfinanciering - struikelblokken & mogelijke hervormingsscenario's en hun voor- en nadelen

Inleiding De hervorming van de Belgische ziekenhuisfinanciering is al decennia onderwerp van debat. Hoewel de noodzaak tot hervorming breed wordt erkend -o.a. omwille van toenemende zorgkosten, vergrijzing en ongelijkheden - zijn er verschillende structurele en politieke obstakels die echte verandering bemoeilijken. De belangrijkste struikelblokken zijn: Complex institutioneel landschap België is een federale staat met bevoegdheden die onevenwichtig verspreid zijn over: Federale overheid (o.a. ziekenhuisfinanciering, RIZIV) Gemeenschappen en gewesten (o.a. preventie, infrastructuur) Deze versnippering leidt tot: Gebrekkige beleidscoördinatie (initiatieven, implementatie en organisatie) Trage besluitvorming Conflicten tussen bevoegdheidsniveaus (geen hiërarchie in bevoegdheden) Structurele versnippering: De financiering en bevoegdheden zijn verdeeld over het federale en regionale niveau (6e staatshervorming), wat hervormingen politiek complex maakt. Ziekenhuizen worden g...
Read more