Hoe Quadruple Aim, passende/doelmatige zorg en kwaliteitsvolle RWD elkaar kunnen versterken in de Belgische gezondheidszorg

Inleiding

Wanneer we Quadruple Aim (betere uitkomsten, betere patiëntervaring, lagere kosten én welzijn van zorgteams) koppelen aan passende/doelmatige zorg en kwaliteitsvolle real-world data (RWD), ontstaat een zelfversterkende motor die zorgprocessen innoveert, kwaliteitsverbetering versnelt en de Belgische ziekenhuisfinanciering (MZG → BFM) gerichter en rechtvaardiger maakt.

Appropriate care en Quadruple Aim

Het Quadruple Aim is een kader om de prestaties van een zorgsysteem te sturen langs vier doelen:

Betere patiëntervaring (kwaliteit en tevredenheid).
Betere populatiegezondheid.
Lagere kosten per persoon (doelmatige inzet van middelen).
Meer werkplezier en welzijn van zorgverleners (voorkomen van burn-out).

Quadruple Aim is het doel (4 uitkomsten waarop je het zorgsysteem stuurt), appropriate care/passende zorg is een middel om daar te komen. Appropriate care is de manier waarop je de vier doelen van de Quadruple Aim concreet maakt - het levert de keuzes, interventies en meetpunten waarmee je die doelen in de praktijk bereikt.

1) Een gezamenlijke richtingwijzer: van principes naar dagelijkse praktijk

De Quadruple Aim biedt het overkoepelende “kompas”. In België is de beleidsbeweging naar geïntegreerde, doelmatige en kwaliteitsvolle zorg duidelijk zichtbaar in federale plannen (o.a. hervorming ziekenhuisfinanciering en Pay-for-Quality), in KCE-aanbevelingen en in kwaliteitsinitiatieven van VIKZ. De passende/doelmatige zorg geeft invulling aan wat we wel en niet doen (vermijden van over- en onderzorg; samen beslissen), terwijl RWD-infrastructuur (healthdata.be, IMA-databanken, MZG) de maatstaf en de feedbacklus levert om te leren en bij te sturen. Zo versterken visie, keuze en meting elkaar.

2) Passende zorg als hefboom voor innovatie

Passende/doelmatige zorg (appropriate care) richt zich op noodzakelijke, wetenschappelijk onderbouwde en patiëntgerichte zorg, en dempt onnodige variatie en overconsumptie. In België wordt dit expliciet ondersteund door het RIZIV (cel Doelmatige Zorg; indicatoren van afwijking van goede praktijk) en door KCE-aanbevelingen (bv. zorg in de laatste levensfase met nadruk op voorkeuren en voorafgaande zorgplanning). Dit creëert ruimte voor nieuwe zorgprocessen (bv. dagchirurgie, telemonitoring, shared decision making) die tegelijk patiëntvriendelijker en kosteneffectiever zijn.

3) RWD als kwaliteitsmotor

RWD - uit MZG, nationale mutualiteitsgegevens (IMA), Vlaamse kwaliteitsindicatoren (VIKZ), nationale klinische registers en eHealth-uitwisseling - maakt continue kwaliteitsverbetering mogelijk:

Transparant meten & vergelijken. VIKZ publiceert Vlaamse indicatorensets voor Vlaamse zorgvoorzieningen; dit voedt kwaliteitsverbetering en publieke transparantie.
Nationale data-infrastructuur. Healthdata.be (Sciensano) bundelt en standaardiseert registraties zodat onderzoek en beleid op uniforme, beveiligde wijze kunnen leren uit de praktijk.
Facturatie- en gebruiksdata. IMA’s atlas en databanken vatten terugbetaalde zorgen en geneesmiddelen voor >11 miljoen verzekerden, essentieel voor variatie-analyses en doelmatigheid.
Veilige data-uitwisseling. Het federale eHealth-platform vormt het wettelijk verankerde netwerk voor beveiligde uitwisseling tussen zorgactoren.

Kwaliteitsvolle RWD (compleetheid, tijdigheid, eenduidige definities) is de randvoorwaarde om passende zorg gericht te sturen en Quadruple-Aim-winsten aantoonbaar te maken. Sciensano en partners onderstrepen die RWD-naar-RWE-schakel.

4) Van MZG naar BFM: meten → waarderen → sturen

De MZG is de federaal verplichte registratie van administratieve, medische en verpleegkundige gegevens van alle niet-psychiatrische ziekenhuizen; ze vervangt sinds 2008 de vroegere MKG/MVG en voedt zowel beleid, onderzoek als financiering. Het Rekenhof bevestigt die rol.

Het BFM verdeelt het globale werkingsbudget over ziekenhuizen. In 2025 werd dat jaarlijkse globale budget weer vastgelegd en publiceert Gezond België de evolutie (stijgende trend). De huidige hervorming koppelt kwaliteit sterker aan financiering (Pay-for-Quality in het BFM, gefocust op een beperkte set veiligheids-/kwaliteitssignalen) en ondersteunt de shift naar meer doelmatige settings (bv. hogere ligdagfactor voor dagchirurgie). Kortom: betere data en kwaliteitsindicatoren krijgen financieel gewicht.

De Technische Cel stelt gegevens ter beschikking met betrekking tot het gebruik van de medische middelen in de ziekenhuizen (MZG/Nomenclatuur/Medicatie). De databank bevat informatie over de kosten voor medische behandelingen en over het type geleverde zorg.

5) Wat betekent dit concreet?

Voor zorgverleners en zorgteams

Minder (data-)ruis, meer waarde. Feedbackrapporten en variatie-analyses van RIZIV/IMA helpen onnodige praktijkvariatie verminderen; passende zorg en kortere, gestandaardiseerde trajecten (bv. dagchirurgie) verlagen druk en foutenrisico.

Welzijn als strategische doelstelling. Quadruple Aim erkent zorgteam-welzijn; het koppelen van kwaliteit aan werkbaarheid is nadrukkelijk onderdeel van de hervormingsagenda.

Datavaardigheid en documentatiekwaliteit. Correcte MZG-codering (incl. verpleegkundige data) en kwaliteitsvolle gestandaardiseerde registraties aan de bron (EPD) worden kerncompetenties; zij bepalen kwaliteitsprofielen, zorgproces-ondersteuning én financiering. Voldoende aandacht voor een gebruiksvriendelijke, efficiënte, effectieve en ergonomische registratie van kwaliteitsvolle gegevens aan de bron, is daarbij een belangrijke voorwaarde voor succes. De kwaliteit van de primaire en secundaire data zijn een belangrijke voorwaarde om er zinvolle dingen mee te kunnen doen. Zoals voor alle data gedreven toepassingen geldt ook hier GIGO (Garbage In, Garbage Out).

Voor patiënten

Meer gepaste (zorg-)beslissingen. KCE benadrukt voorafgaande zorgplanning en zorg op maat aan het levenseinde; bredere “passende-zorg”-initiatieven en PROMs/PREMs-projecten maken uitkomsten en ervaringen zichtbaarder.

PROMs (Patient-Reported Outcome Measures) zijn vragenlijsten waarmee patiënten zélf rapporteren over hun gezondheidstoestand en kwaliteit van leven (bv. pijn, mobiliteit, functioneren) vóór en/of na een behandeling. Ze meten dus uitkomsten van zorg vanuit het patiëntenperspectief.
PREMs (Patient-Reported Experience Measures) zijn vragenlijsten waarin patiënten hun ervaring met de zorg beschrijven (bv. communicatie, wachttijden, betrokkenheid bij beslissingen, coördinatie). Het gaat niet om klinische uitkomsten, maar om hoe de zorg is verlopen.

Transparantie & toegang. Kwaliteitsvolle publieke indicatoren gebaseerd op internationale, wetenschappelijke gevalideerde criteria en patiëntenportalen (MijnGezondheid) versterken autonomie en gedeelde besluitvorming. Vermijden van "parochiale indicatoren" die de Belgische gezondheidszorg internationaal isoleren.

Voor MZG (inhoud, governance en kwaliteit)

Van registratie naar leren. MZG wordt niet enkel meer aanzien als louter “administratieve plicht”, maar databron voor doelmatigheid, case-mix, benchmarking en klinische verbetercycli; kwaliteitsborging (definities, validatie, tijdigheid) blijft cruciaal. Voorwaarde is natuurlijk dat er ook voldoende data-maturiteit aanwezig is in de zorgorganisaties zelf, van bron over analyse tot terugkoppeling van inzichten in zorgprocessen naar de zorgverleners zelf. Het Rekenhof wijst op het nut voor financiering en beleid; opvolgen van de officiële handleiding borgt eenduidige kwalitatieve, medische verpleegkundige registratie aan de bron.

Koppeling met andere RWD-bronnen. Linken van MZG met IMA-gegevens, kwaliteitsindicatoren en thematische registers via healthdata.be verhoogt de leerwaarde substantieel.

Voor het BFM en de financiering

Data-gedreven herverdeling. Een sterker gebruik van kwaliteits- en doelmatigheidsindicatoren in het BFM (P4Q) beloont bewezen kwaliteit/veiligheid en zet aan tot het afbouwen van laagwaardige zorg.

Sturing van setting-keuze. De opwaardering van dagchirurgie (o.m. aangepaste ligdagfactor) illustreert hoe financiering innovatie en gepaste settingkeuze kan versnellen.

Transparantie over macro-budget. Het globale budget en de jaarlijkse evolutie worden publiek gemaakt; dit ondersteunt een open debat over value-based keuzes.

Aangezien het bij het Budget Financiële Middelen (BFM) om een gesloten enveloppe gaat, is het verlies van het ene ziekenhuis ook de winst voor een ander ziekenhuis. Onzorgvuldige of onvolledige medische dossiervoering in een ziekenhuis kan dan ook een ziekenhuis in financiële problemen brengen en de financiële problemen van een ander Belgisch ziekenhuis verminderen. Wat niet uit het medisch dossier (BFM) kan worden gefinancierd moet dan zo nodig noodgedwongen door besparingen op uitgaven of via de afdrachten van de artsen (retrocessie) worden gecompenseerd.

6) Praktische agenda voor versnelling (voor bestuurders en clinici)

Kies 10–15 kernindicatoren (veiligheid, uitkomsten, doelmatigheid) die zowel klinisch betekenisvol zijn op de werkvloer als financieel relevant zijn (alignering met P4Q-set).
Verplicht datakwaliteitsplannen (definities, validaties, datastromen) voor MZG en RWD-registers; gebruik healthdata.be-standaarden waar mogelijk.
Integreer PROMs/PREMs in prioritaire trajecten (oncologie, orthopedie), zodat patiëntervaringen als stuurinformatie tellen.
Geef teams realtime feedback (variatie-dashboards vanuit IMA/RIZIV data) en koppel verbeterdoelen aan team-welzijn (Quadruple Aim).
Bouw “niet-doen”-afspraken in (naar Choosing Wisely-geest) en veranker shared decision making in lokale kwaliteitsvolle, gevalideerde en realistische protocollen (vermijden van onnodige bureaucratie).

Slotbeschouwing

De Belgische gezondheidszorg beschikt vandaag reeds over de bouwstenen om Quadruple Aim tastbaar te maken: passende/doelmatige zorg als norm, RWD als brandstof, en MZG→BFM ter ondersteuning van het klinisch zorgproces. Door die drie bewust te verbinden, worden innovatie en kwaliteitsverbetering geen losse projecten maar een doorlopend systeem.

Wat op de werkvloer wordt geregistreerd dient ook bij te dragen aan een betere organisatie van zorgprocessen op de werkvloer (meer tijd voor betere zorg) (Return Of Work Invested).

Bronnen (selectie)

Quadruple Aim – kader en relevantie

IHI – "The Triple Aim or the Quadruple Aim? Four Points to Help Set Your Strategy" (blog)

Arnetz, B. B., Goetz, C. M., Arnetz, J. E., Sudan, S., vanSchagen, J., Piersma, K., & Reyelts, F. (2020). Enhancing healthcare efficiency to achieve the Quadruple Aim: an exploratory study. BMC research notes, 13(1), 362.

Bodenheimer, T., & Sinsky, C. (2014). From triple to quadruple aim: care of the patient requires care of the provider. The Annals of Family Medicine, 12(6), 573-576.

Sikka, R., Morath, J. M., & Leape, L. (2015). The quadruple aim: care, health, cost and meaning in work. BMJ quality & safety, 24(10), 608-610

Passende/doelmatige zorg

ABIM Foundation - Choosing Wisely Initiative

Nederlandse Zorg Autoriteit (NZA) - Passende zorg

Zorginstituut Nederland - Passende zorg

RIZIV - Doelmatigheid in de gezondheidszorg

RIZIV - Doelmatige zorg dankzij indicatoren van afwijking van goede medische praktijk

RIZIV - Analyse van variaties in gezondheidszorg en in geneesmiddelenverbruik in België

RIZV - Federaal toezicht op en audit van de ziekenhuizen

KCE - Passende zorg in de laatste levensfase (KCE Rapport 296A, 2017)

RWD-infrastructuur

IMA - Gezondheidsdata

Sciensano - Healthdata.be

Sciensano - Combiningthe strengths of RCTS and RWD: the best of both worlds

Technische Cel - Nationale Databank Medische Diagnose / Zorg & Kost

France, F. H. R. (2004). Security of health care records in Belgium: Application in a University Hospital. International Journal of Medical Informatics, 73(3), 235-238.

France, F. R. (2011). eHealth in Belgium, a new “secure” federal network: role of patients, health professions and social security services. International journal of medical informatics, 80(2), e12-e16.

Rynning, E. (2007). Public trust and privacy in shared electronic health records. European Journal of Health Law, 14(2), 105-112.